Bạn có bao giờ cảm thấy như ai đó đang theo dõi mình qua laptop không? Nếu thiết bị của bạn đang hoạt động bất thường, có thể đó không phải là sự hoang tưởng. Tin tốt là có những cách đơn giản để bạn phát hiện phần mềm giám sát ẩn và lấy lại quyền kiểm soát sự riêng tư của mình. Bài viết này từ Thuthuatmobile.net sẽ hướng dẫn chi tiết các dấu hiệu và phương pháp kiểm tra, giúp bạn bảo vệ thông tin cá nhân và dữ liệu quan trọng trên máy tính xách tay của mình khỏi các phần mềm gián điệp, keylogger hay công cụ theo dõi trái phép. Hãy cùng tìm hiểu những bước cần thiết để đảm bảo an toàn cho thiết bị của bạn.
1. Tìm Kiếm Các Dấu Hiệu Hoạt Động Bất Thường
Một trong những dấu hiệu đầu tiên cho thấy ai đó có thể đã cài đặt phần mềm giám sát trên laptop của bạn là sự thay đổi đáng chú ý trong cách thiết bị hoạt động. Các công cụ giám sát thường chạy ẩn trong nền, âm thầm thu thập dữ liệu hoặc ghi lại hoạt động của bạn. Điều này có thể gây căng thẳng cho hệ thống và dẫn đến những hành vi bất thường.
Nếu laptop của bạn trở nên chậm chạp, mất nhiều thời gian hơn để khởi động, pin hao nhanh hơn hoặc quạt tản nhiệt kêu to bất thường ngay cả khi bạn không chạy các ứng dụng nặng, đó có thể là một dấu hiệu đáng ngờ. Hãy chú ý đến các cửa sổ pop-up bất ngờ, đặc biệt là ở những vị trí lạ hoặc khi bạn không duyệt web, hoặc sự gia tăng bất thường của quảng cáo pop-up trên các trang web yêu thích. Ngoài ra, hãy để ý đến các sự cố treo máy thường xuyên mà bạn không thể tìm ra nguyên nhân hoặc các lần khởi động lại không mong muốn.
Nếu bạn thường xuyên sử dụng điểm truy cập di động (mobile hotspot) để kết nối laptop với internet, một sự tăng đột biến không mong muốn trong việc sử dụng dữ liệu có thể là một cảnh báo khác. Phần mềm giám sát có thể gây ra tất cả những vấn đề này. Tóm lại, hãy tin vào trực giác của bạn. Nếu laptop cảm thấy không bình thường, rất có thể là có vấn đề.
2. Quét Hệ Thống Để Phát Hiện Phần Mềm Độc Hại
Một đặc điểm của phần mềm độc hại hiện đại là chúng tinh vi hơn nhiều so với các phiên bản cũ, khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn theo những cách thông thường, chẳng hạn như pop-up ngẫu nhiên xuất hiện. May mắn thay, nhiều công cụ giám sát, đặc biệt là keylogger và phần mềm gián điệp (spyware), thường được các chương trình diệt virus uy tín phân loại là phần mềm độc hại.
Bạn có thể sử dụng các chương trình này để thực hiện quét toàn bộ hệ thống, giúp phát hiện và loại bỏ các mối đe dọa trước khi chúng gây hại lớn hơn. Các công cụ bảo mật tích hợp như Windows Defender của Microsoft và XProtect của Apple có thể không nghe có vẻ hiệu quả bằng phần mềm chuyên dụng, nhưng chúng là tuyến phòng thủ đầu tiên mà bạn nên tận dụng.
Đảm bảo rằng các định nghĩa virus của bạn được cập nhật, sau đó thực hiện quét toàn bộ thay vì quét nhanh, vì phần mềm giám sát có thể ẩn sâu trong các tệp hệ thống.
Nếu bạn không hài lòng với kết quả quét, hãy cân nhắc sử dụng một giải pháp chống virus hoặc chống phần mềm độc hại của bên thứ ba đáng tin cậy như Malwarebytes hoặc Bitdefender. Các công cụ này thường phát hiện các mối đe dọa mà các chương trình mặc định có thể bỏ qua. Một số thậm chí còn cung cấp các tính năng cụ thể để xác định keylogger, rootkit và các công cụ truy cập từ xa. Tuy nhiên, chúng thường không miễn phí hoặc có giá thành rẻ.
Người dùng đang quét tìm phần mềm gián điệp trên laptop, màn hình hiển thị cảnh báo phát hiện mã độc
3. Kiểm Tra Tiện Ích Mở Rộng Trình Duyệt
Các tiện ích mở rộng trình duyệt có thể rất hữu ích, nhưng chúng cũng có thể trở thành công cụ để theo dõi hoạt động của bạn. Các tiện ích mở rộng độc hại hoặc giả mạo có thể theo dõi thói quen duyệt web, hiển thị quảng cáo, ghi lại thao tác bàn phím (keylog) hoặc thậm chí chuyển hướng bạn đến các trang web giả mạo để đánh cắp thông tin. Đó là lý do tại sao việc kiểm tra các tiện ích mở rộng trình duyệt là rất quan trọng khi bạn đang tìm kiếm phần mềm giám sát.
Hãy xem xét kỹ danh sách các tiện ích mở rộng và tìm kiếm bất kỳ thứ gì bạn không nhận ra hoặc không nhớ đã cài đặt. Đặc biệt chú ý đến các tiện ích mở rộng tuyên bố cung cấp các chức năng tiện ích như tăng cường bảo mật – những tiện ích này đôi khi được sử dụng như vỏ bọc cho phần mềm gián điệp. Để an toàn, hãy chỉ cài đặt các tiện ích mở rộng được đánh giá tốt và đáng tin cậy từ các nhà phát triển uy tín.
4. Kiểm Tra Quyền Truy Cập Webcam & Microphone
Một trong những cách đáng lo ngại nhất mà ai đó có thể giám sát bạn là truy cập webcam hoặc microphone trên laptop một cách bí mật. Vì lý do này, bạn nên thường xuyên kiểm tra xem ứng dụng nào có quyền truy cập vào webcam và microphone của mình.
Trên Windows 11, nhấp vào biểu tượng Windows, đi tới Cài đặt (Settings) > Quyền riêng tư & Bảo mật (Privacy & Security), sau đó cuộn xuống Quyền ứng dụng (App permissions). Từ danh sách, chọn Camera hoặc Microphone và cuộn xuống trang để xem ứng dụng nào có quyền đối với cảm biến đã chọn.
Trên macOS, điều hướng đến Cài đặt Hệ thống (System Settings) > Quyền riêng tư & Bảo mật (Privacy & Security), sau đó chọn Camera hoặc Microphone từ danh sách.
Trong các trang tương ứng, hãy tìm bất kỳ ứng dụng nào bạn không nhận ra hoặc không cố ý cấp quyền truy cập. Nếu không chắc chắn, hãy tắt quyền của ứng dụng đó và theo dõi xem có gì bị lỗi hay không.
Một cách khác để biết bạn đang bị theo dõi là khi đèn báo webcam của bạn tự động bật sáng mà không có tác động từ bạn. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng đúng, vì một số phần mềm giám sát tinh vi có thể tắt đèn báo trong khi vẫn ghi hình bạn, khiến việc phát hiện trở nên khó khăn hơn.
5. Kiểm Tra Các Chương Trình Đã Cài Đặt
Thông thường, phần mềm giám sát tự ngụy trang thành một ứng dụng vô hại hoặc ít người biết đến, với hy vọng hòa nhập vào các chương trình hợp pháp. Các ứng dụng này thậm chí có thể cài đặt thêm các ứng dụng khác trong nền mà bạn không hề hay biết. Đó là lý do tại sao việc định kỳ xem xét tất cả phần mềm đã cài đặt trên laptop của bạn là rất cần thiết, đặc biệt nếu bạn nghi ngờ ai đó có thể đã can thiệp vào thiết bị của mình.
Trên Windows 11, mở Cài đặt (Settings) và điều hướng đến Ứng dụng (Apps) > Ứng dụng đã cài đặt (Installed apps) để xem danh sách các ứng dụng của bạn.
Trên macOS, mở thư mục Ứng dụng (Applications) hoặc điều hướng đến Cài đặt Hệ thống (System Settings) > Chung (General) > Dung lượng (Storage) > Ứng dụng (Applications) để có cái nhìn tổng quan tương tự.
Hãy xem xét từng mục trong danh sách và tìm kiếm bất kỳ thứ gì có vẻ lạ, có tên chung chung hoặc được cài đặt gần đây mà bạn không hề hay biết. Nếu bạn không chắc chắn về một ứng dụng cụ thể, việc tìm kiếm trực tuyến đơn giản về tên, nhà phát triển, chức năng hoặc đánh giá của nó có thể giúp xác định tính hợp pháp của ứng dụng đó.
6. Xem Lại Các Chương Trình Khởi Động Cùng Hệ Thống
Nhiều loại phần mềm giám sát được thiết kế để tự động khởi chạy khi bạn bật laptop, để chúng có thể bắt đầu thu thập dữ liệu ngay lập tức mà không thu hút sự chú ý. Điều này phổ biến ngay cả với phần mềm giám sát nhân viên.
Vì vậy, việc kiểm tra các chương trình khởi động cùng hệ thống là một cách thông minh để phát hiện các công cụ ẩn đang chạy trong nền. Trên Windows 11, nhấn tổ hợp phím Ctrl + Shift + Esc để mở Task Manager, sau đó nhấp vào Ứng dụng khởi động (Startup apps) trong thanh bên trái. Thao tác này sẽ hiển thị danh sách tất cả các chương trình được thiết lập để khởi chạy khi hệ thống của bạn khởi động.
Giao diện quản lý ứng dụng khởi động (Startup apps) trong Task Manager của Windows 11, hiển thị các ứng dụng chạy cùng hệ thống
Trên macOS, đi tới Cài đặt Hệ thống (System Settings) > Chung (General) > Mục đăng nhập & Tiện ích mở rộng (Login Items & Extensions) để xem danh sách tương tự.
7. Kiểm Tra Hoạt Động Mạng
Một tính năng độc đáo của phần mềm giám sát là nó thường gửi dữ liệu trở lại cho chủ sở hữu, cho dù đó là thao tác bàn phím, ảnh chụp màn hình, ghi âm hoặc nhật ký hoạt động của bạn. Điều này có nghĩa là nó sẽ thường xuyên sử dụng kết nối internet của bạn ngay cả khi bạn không làm gì trực tuyến.
Vì lý do này, kiểm tra hoạt động mạng của laptop có thể giúp bạn phát hiện bất kỳ sự truyền dữ liệu bất thường nào cho thấy có phần mềm gián điệp.
Trên Windows, tìm kiếm Giám sát Tài nguyên (Resource Monitor) và chọn nó từ kết quả tìm kiếm. Khi mở, chọn tab Mạng (Network) để xem chi tiết về việc sử dụng mạng của bạn.
Trên macOS, mở Giám sát Hoạt động (Activity Monitor) và nhấp vào tab Mạng (Network).
Giao diện ứng dụng Giám sát Hoạt động (Activity Monitor) trên macOS, hiển thị thông tin về lưu lượng mạng đang được sử dụng
Khi xem xét việc sử dụng mạng, hãy tìm các tiến trình hoặc ứng dụng lạ liên tục gửi hoặc nhận dữ liệu trong nền. Các đợt tăng đột biến không giải thích được trong việc sử dụng mạng có thể là một dấu hiệu cảnh báo.
Ngoài Resource Monitor và Activity Monitor, bạn có thể sử dụng các công cụ của bên thứ ba để giám sát hoạt động mạng trên Linux, macOS và Windows. Trên Windows, bạn có thể sử dụng GlassWire hoặc NetBalancer. Trên macOS, LuLu là một lựa chọn tuyệt vời.
Nếu bạn lo lắng rằng ai đó đang giám sát máy tính của mình nhưng không thấy bất kỳ dấu hiệu rõ ràng nào, hãy xem xét hệ thống của bạn để tìm các ứng dụng lạ, kiểm tra lưu lượng mạng, và xem xét các chương trình khởi động cùng hệ thống cũng như các tiện ích mở rộng trình duyệt của bạn. Cách tiếp cận tốt nhất là bắt đầu với các phương pháp dễ dàng và dần chuyển sang các kỹ thuật nâng cao hơn. Đừng ngần ngại thực hiện các bước này để bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu của bạn trên laptop.
Hãy chia sẻ ý kiến hoặc kinh nghiệm của bạn về việc phát hiện phần mềm giám sát dưới phần bình luận hoặc khám phá thêm các bài viết hướng dẫn bảo mật khác của Thuthuatmobile.net để nâng cao kiến thức công nghệ của bạn!
