Trì hoãn là một vấn đề phổ biến, và việc tìm kiếm giải pháp để vượt qua nó thường đưa chúng ta đến với thế giới của các ứng dụng tự cải thiện (self-help apps) hay ứng dụng năng suất. Chúng hứa hẹn sẽ thay đổi thói quen, tăng cường sự tập trung và giúp chúng ta kiểm soát cuộc sống tốt hơn. Tuy nhiên, qua trải nghiệm thực tế với nhiều nền tảng nổi bật như Finch và Habitica, tôi nhận ra rằng con đường đến sự “khai sáng” kỹ thuật số này không hề suôn sẻ như những lời quảng cáo. Với vai trò là một chuyên gia an ninh mạng và nhà phát triển web, người thường xuyên đối mặt với các vấn đề phức tạp, tôi đã nhận thấy những hạn chế đáng kể của các ứng dụng này, từ sự đơn giản hóa quá mức đến các mối lo ngại về quyền riêng tư dữ liệu.
1. Cạm Bẫy Của Sự Đơn Giản Hóa Quá Mức
Một trong những vấn đề lớn nhất của các ứng dụng tự cải thiện là việc chúng đơn giản hóa quá mức các nhiệm vụ cơ bản. Lấy ví dụ, trong một tháng trải nghiệm với Finch, tôi dành tuần đầu tiên chỉ để đánh dấu các công việc như đánh răng, uống nước và rửa mặt. Đây là những việc mà hầu hết người trưởng thành đều làm trong vòng 20 phút sau khi thức dậy. Việc hoàn thành chúng không hề giúp cải thiện ngày làm việc của tôi chút nào.
Bạn có thể thêm các mục tiêu cá nhân, nhưng hầu hết các hoạt động hữu ích trên Finch đều bị khóa sau một bức tường trả phí. Nếu tôi chỉ cần một ứng dụng miễn phí để nhắc nhở mình ra khỏi giường và đánh răng, thì ứng dụng báo thức trên điện thoại của tôi đã làm khá tốt việc đó rồi.
Các tác vụ được đơn giản hóa quá mức này thường đi kèm với những tiếng chuông, âm thanh thông báo và cửa sổ bật lên không cần thiết, tất cả nhằm mục đích làm cho cuộc sống bớt căng thẳng. Tuy nhiên, trong quá trình đó, ứng dụng lại đơn giản hóa quá mức mọi khía cạnh trong ngày của bạn, và yêu cầu rất nhiều thiết lập để nó hoạt động theo ý muốn.
Các tác vụ hàng ngày trên ứng dụng Finch
Menu thêm tác vụ trên ứng dụng Finch
Ý tưởng của các nhà phát triển là để ứng dụng không tạo thêm gánh nặng và làm cho mọi thứ trở nên đơn giản, vui vẻ. Tuy nhiên, một số nhiệm vụ đòi hỏi mức độ nghiêm túc nhất định, đặc biệt là trong công việc hoặc học tập. Việc sử dụng một ứng dụng để cải thiện sự nhất quán trong công việc hay học tập mà lại phát ra những tiếng chuông như đồ chơi của trẻ nhỏ có thể không phải là cách tiếp cận phù hợp.
2. Rắc Rối Không Ngừng Khi Thiết Lập
Nói về thiết lập, việc đảm bảo các ứng dụng tự cải thiện này hoạt động theo ý muốn và giúp bạn đi đúng hướng có thể tốn một lượng công sức đáng ngạc nhiên. Bản thân tôi là một chuyên gia an ninh mạng và nhà phát triển web, thường xuyên xử lý các mẫu phần mềm độc hại và hàng trăm dòng mã mỗi ngày, vậy mà đôi khi tôi cũng gặp khó khăn trong việc tìm ra nơi các nhà phát triển giấu đi một số cài đặt hoặc tính năng nhất định.
Habitica là một ví dụ điển hình. Mục tiêu cơ bản của ứng dụng này là biến các nhiệm vụ của bạn thành trò chơi. Bạn sẽ tiến bộ trong game và nhận được vật phẩm bằng cách hoàn thành các nhiệm vụ trong thế giới thực. Nghe có vẻ đơn giản phải không? Nhưng bạn sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi cố gắng lấy một lọ thuốc ấp trứng, cho thú cưng ăn, mua thiết bị, hoặc tìm hiểu cách hoạt động của tiền tệ trong ứng dụng.
Giao dịch trong ứng dụng Habitica
Ngoài ra, bạn còn thấy các giao dịch nhỏ (microtransactions) tương tự như trong game. Trong khi Finch tiếp cận một cách có trách nhiệm hơn bằng cách sử dụng gói đăng ký trả phí để truy cập các phần hữu ích hơn của ứng dụng, Habitica lại có các viên ngọc trong ứng dụng mà bạn có thể mua để nâng cấp về mặt hình ảnh. Đối với một người đang gặp khó khăn với sự xao nhãng, điều này dường như không phải là một ý tưởng hay. Các giao dịch nhỏ đã và đang gây hại cho ngành công nghiệp trò chơi, tôi thà chúng tránh xa các ứng dụng tự cải thiện.
Ngay cả khi bạn hiểu tất cả những gì ứng dụng đang cố gắng truyền đạt ngay từ đầu, việc phải tự tạo các tác vụ phù hợp với yêu cầu cụ thể của mình cũng là một rắc rối lớn. Không có giải pháp phổ biến nào ở đây, nhưng các ứng dụng có thể làm tốt hơn việc chỉ cung cấp các nhiệm vụ cơ bản như đánh răng và ra khỏi giường theo mặc định.
3. Hội Chứng “Bội Thực Thông Báo”
Một khía cạnh khác khá phản tác dụng của các ứng dụng tự cải thiện là tần suất thông báo quá dày đặc. Ví dụ, Finch gửi trung bình bốn thông báo mỗi ngày, thường là trong giờ làm việc chỉ để nhắc tôi mở ứng dụng. Đối với một người đang cố gắng tập trung, đó là một phiền toái lớn.
Tôi hiểu rằng thông báo là cách duy nhất để ứng dụng tương tác với người dùng nếu họ không mở ứng dụng. Tuy nhiên, các nhà phát triển cần suy nghĩ kỹ hơn về nội dung thông báo thực tế. Làm gián đoạn sự tập trung vào công việc của tôi chỉ để thấy ứng dụng tự cải thiện nói “Tôi nhớ bạn cheep” không hề tốt cho năng suất.
Thông báo hàng ngày từ ứng dụng Finch
Habitica làm tốt hơn ở điểm này, vì các thông báo của ứng dụng chủ yếu liên quan đến nhiệm vụ cụ thể. Tuy nhiên, thông báo của Habitica thường bị lẫn lộn giữa hàng loạt thông báo khác trên điện thoại của tôi, điều đó có nghĩa là tôi không nhìn thấy thông báo (và do đó không được nhắc nhở về nhiệm vụ) cho đến khi quá muộn.
Nếu bạn dùng Android, bạn có thể tắt quyền thông báo hoặc thậm chí kiểm soát từng loại thông báo riêng lẻ từ cài đặt điện thoại. Tuy nhiên, điều đó lại làm tăng thêm “núi” cài đặt mà bạn phải vượt qua khi mới bắt đầu sử dụng các ứng dụng này.
4. Yếu Tố Con Người Bị Bỏ Quên
Tôi không phải là chuyên gia sức khỏe tâm thần, vì vậy tôi sẽ không bình luận về lợi ích hoặc tác hại y tế của việc sử dụng các ứng dụng này. Tuy nhiên, rõ ràng là có một yếu tố con người bị bỏ lỡ ở đây. Giọng điệu lạc quan thái quá của Finch khiến tôi khó chịu, trong khi sự ám ảnh máy móc của Habitica về việc hoàn thành nhiệm vụ để tiến bộ trong trò chơi lại làm mất đi niềm vui thực sự của việc gamification các tác vụ.
Ứng dụng Finch hiển thị thú cưng trên điện thoại
Trong mọi trường hợp, các ứng dụng này bỏ lỡ yếu tố con người mà bạn có thể nhận được khi thăm một chuyên gia sức khỏe tâm thần, một nhà trị liệu, hoặc chỉ đơn giản là trò chuyện với một người bạn. Điều này có thể là sở thích cá nhân, nhưng tôi thấy việc nói chuyện với bạn bè hiệu quả hơn là vật lộn với thú cưng được tạo ra trong Finch, dù nó có dễ thương đến mấy.
Sức khỏe tâm thần là một vấn đề nghiêm trọng, và lựa chọn tốt nhất là nói chuyện với một chuyên gia có thể giúp bạn giải quyết vấn đề và kê đơn thuốc phù hợp nếu cần. Các ứng dụng tự chăm sóc có thể giúp bạn ghi nhớ các nhiệm vụ, nhưng việc tự chẩn đoán trên internet hoặc thông qua bất kỳ ứng dụng nào có thể gây hại nhiều hơn là có lợi.
5. Tiến Trình Ảo: Cạm Bẫy Của Thành Tích Không Thực
Trong khi bạn có thể đạt được chuỗi ngày hoàn thành nhiệm vụ hàng tuần và được ứng dụng gán cho danh hiệu “siêu sao”, điều đó không nhất thiết đồng nghĩa với tiến bộ trong thế giới thực. Trên Finch, tôi đã đạt được tiêu chí hoạt động tối thiểu hàng ngày chỉ bằng cách ra khỏi giường, đánh răng, rửa mặt và uống một ly nước. Ứng dụng sau đó cho rằng tôi đang có một “chuỗi thành tích ấn tượng”, trong khi thực tế tôi thậm chí còn chưa bắt đầu ngày làm việc một cách đúng nghĩa.
Ứng dụng Habitica chạy trên điện thoại thông minh hiển thị điểm số
Bạn có thể làm cho tiến bộ trong ứng dụng đi đôi với tiến bộ trong thế giới thực, nhưng bạn sẽ phải tự kiểm soát gần như mọi khía cạnh của ứng dụng để làm được điều đó. Ngoài ra, ứng dụng không thể kiểm tra xem bạn đã hoàn thành nhiệm vụ hay chưa. Tất cả những gì nó cần là bạn chạm vào một nút trên màn hình điện thoại—điều mà tôi đã làm nhiều lần chỉ để loại bỏ một thông báo hoặc để ứng dụng ngừng làm phiền tôi.
Bạn có thể đạt được tiến bộ tương tự với một công cụ đơn giản như Google Tasks hoặc Sticky Notes trên Windows. Đặc biệt, Google Tasks là một ứng dụng tuyệt vời để thiết lập danh sách việc cần làm và nhận lời nhắc kịp thời, và nó không làm nhẹ các nhiệm vụ của bạn hoặc yêu cầu bạn đăng nhập trừ khi cần thiết.
6. Mối Lo Ngại Về Quyền Riêng Tư Dữ Liệu
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, khi bạn sử dụng một ứng dụng tự chăm sóc, bạn đang cung cấp cho ứng dụng rất nhiều dữ liệu về bản thân và ít nhất là thói quen sử dụng điện thoại của bạn. Điều này gây ra một mối lo ngại lớn về quyền riêng tư, vì bất kỳ vi phạm dữ liệu nào cũng có thể cung cấp cho kẻ xâm nhập toàn bộ “bản thiết kế” cuộc đời bạn.
Các ứng dụng này khuyến khích bạn thành thật và mở lòng, điều đó có nghĩa là bạn sẽ ghi lại những điều bạn đang gặp khó khăn, và những điều bạn muốn cải thiện về bản thân. Đó không phải là loại thông tin mà bạn muốn bị rò rỉ hoặc bán trên các diễn đàn dark web.
Một mối lo ngại khác là dữ liệu của bạn có thể bị bán cho các nhà môi giới dữ liệu và nhà quảng cáo để chạy các quảng cáo nhắm mục tiêu. Điều này không có gì mới, và hầu hết các ứng dụng trên điện thoại của bạn đều thu thập và gửi một số dữ liệu về bạn đến một nhà quảng cáo “mờ ám” nào đó.
Có một vài cách mà việc sử dụng điện thoại thông minh thực sự có thể cải thiện quyền riêng tư của bạn. Tuy nhiên, mức độ thông tin mà các ứng dụng tự chăm sóc có được khiến chúng trở nên hiệu quả hơn đối với các nhà quảng cáo, và do đó, gây ra mối lo ngại lớn hơn về quyền riêng tư cho bạn.
Tóm lại, các ứng dụng tự cải thiện xuất hiện với nhiều lời hứa hẹn nhưng không nhất thiết phải biến chúng thành hiện thực. Với tất cả những tuyên bố của mình, chúng có thể kết thúc bằng việc làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Mặt khác, nếu bạn muốn một ứng dụng nhắc nhở nhiệm vụ và giúp bạn sắp xếp cuộc sống, một ứng dụng danh sách việc cần làm đơn giản cũng đủ hiệu quả. Theo kinh nghiệm của tôi, cả hai đều đòi hỏi cùng một mức độ kỷ luật.
Bạn nghĩ sao về các ứng dụng tự cải thiện? Liệu chúng có thực sự mang lại giá trị hay chỉ là một công cụ khác gây xao nhãng? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn trong phần bình luận bên dưới và cùng thảo luận về cách tối ưu hóa năng suất trong kỷ nguyên số nhé!
