Từ nhiều năm nay, lời khuyên về việc thay đổi mật khẩu sau mỗi vài tháng đã trở nên quen thuộc với hầu hết chúng ta. Tuy nhiên, trong bối cảnh an ninh mạng ngày càng phức tạp, liệu điều này còn thực sự cần thiết? Thực tế cho thấy, quan niệm truyền thống về mật khẩu này đã trở nên lỗi thời, và thậm chí có thể khiến tài khoản của bạn kém an toàn hơn. Với vai trò là chuyên gia bảo mật tại thuthuatmobile.net, chúng tôi sẽ cùng bạn phân tích sâu hơn về vấn đề này, chỉ ra những lỗ hổng trong phương pháp cũ và giới thiệu các chiến lược bảo vệ tài khoản hiệu quả hơn, phù hợp với xu hướng công nghệ hiện đại.
Quan Niệm Cũ Về Mật Khẩu Đã Không Còn Hợp Lý
Chúng ta đều đã nghe đi nghe lại lời khuyên này: hãy thay đổi mật khẩu của bạn mỗi tháng hoặc hai tháng để giữ tài khoản an toàn. Lời khuyên này đã được các phòng ban IT, blog bảo mật, và thậm chí các cơ quan chính phủ lặp đi lặp lại trong nhiều thập kỷ. Cá nhân tôi cũng từng tuân thủ nghiêm ngặt, cập nhật tất cả mật khẩu quan trọng theo một lịch trình xoay vòng cố định.
Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ: phương pháp này về cơ bản là có lỗ hổng. Khi người dùng bị buộc phải thay đổi mật khẩu thường xuyên, họ có xu hướng tạo ra các biến thể của mật khẩu cũ hoặc sử dụng những mật khẩu đơn giản hơn, dễ nhớ hơn. Tôi đã nhiều lần tự bắt gặp bản thân làm điều này—chỉ cần thêm một số “1” vào cuối, rồi lần sau là “2”, khiến mật khẩu về mặt kỹ thuật là khác biệt nhưng thực tế lại không hề an toàn hơn.
Mật khẩu yếu hiển thị trên giao diện đăng nhập Twitter, cảnh báo rủi ro bảo mật
Các chuyên gia bảo mật hiện nay đều thừa nhận rằng việc yêu cầu thay đổi mật khẩu định kỳ thường xuyên lại dẫn đến các thực hành bảo mật yếu hơn, chứ không phải mạnh hơn. Thậm chí, Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia Hoa Kỳ (NIST) đã đảo ngược khuyến nghị của mình về việc thay đổi mật khẩu định kỳ, nhưng bằng cách nào đó, thông tin này vẫn chưa đến được với tất cả mọi người. Nếu bạn chưa sử dụng trình quản lý mật khẩu, đã đến lúc tìm hiểu về chúng. Các trình quản lý mật khẩu có nhiều ứng dụng thực tế và lưu trữ tất cả thông tin đăng nhập của bạn một cách an toàn, giúp bạn không cần phải dựa vào trí nhớ hay các mẫu mật khẩu mà tin tặc có thể khai thác. Cá nhân tôi từng tin dùng Google Password Manager, nhưng những lo ngại về quyền riêng tư đã thúc đẩy tôi tìm kiếm một lựa chọn thay thế như Proton Pass, và hiện tại, đây là trình quản lý mật khẩu yêu thích mới của tôi nhờ tính minh bạch nguồn mở.
Vì Sao Bạn Không Nên Thay Đổi Mật Khẩu Mạnh Thường Xuyên?
Vấn đề của việc thay đổi mật khẩu mạnh thường xuyên là nó giải quyết sai vấn đề. Nếu mật khẩu của bạn đã thực sự mạnh và độc nhất—hãy nghĩ đến một chuỗi ký tự ngẫu nhiên, dài mà bạn chưa từng sử dụng ở bất kỳ đâu khác—việc thay đổi nó thực sự không cải thiện đáng kể mức độ bảo mật của bạn, hoặc thậm chí là không có tác dụng gì.
Khi chúng ta liên tục thay đổi mật khẩu, yếu tố lỗi do con người sẽ xuất hiện trong phương trình bảo mật. Trong quá khứ, tôi đã bị khóa khỏi tài khoản của mình nhiều lần hơn tôi muốn thừa nhận, sau khi thay đổi sang mật khẩu mới và ngay lập tức quên nó. Sự bực bội này khiến nhiều người lựa chọn sự tiện lợi thay vì bảo mật. Khi các tổ chức yêu cầu thay đổi mật khẩu thường xuyên, nhân viên có xu hướng chọn những mật khẩu theo các mẫu dễ đoán. Những mẫu này rất quen thuộc với tin tặc, khiến chúng có khả năng kém an toàn hơn so với việc sử dụng một mật khẩu mạnh trong thời gian dài.
Các trình quản lý mật khẩu thường tích hợp sẵn tính năng tạo mật khẩu cho phép bạn tạo ra những mật khẩu mạnh, độc đáo. Nhưng nếu bạn không sử dụng một trình quản lý mật khẩu, hãy cân nhắc sử dụng các công cụ tạo mật khẩu trực tuyến để tạo các cụm mật khẩu mạnh thay thế.
Công cụ tạo mật khẩu mạnh của 1Password, giúp tạo ra các mật khẩu phức tạp và an toàn
Chỉ Thay Đổi Mật Khẩu Khi Gặp Các Kịch Bản Cụ Thể Này
Thay vì thay đổi mật khẩu theo một lịch trình tùy tiện, giờ đây tôi tập trung vào các yếu tố kích hoạt cụ thể để cập nhật mật khẩu. Cách tiếp cận này không chỉ thực tế hơn mà còn hiệu quả hơn trong việc giữ an toàn cho tài khoản của mình.
Sau khi xảy ra rò rỉ dữ liệu: Đây có lẽ là thời điểm rõ ràng nhất để thay đổi mật khẩu của bạn. Nếu một dịch vụ bạn sử dụng thông báo rằng họ đã bị xâm phạm, đừng chần chừ—hãy thay đổi mật khẩu đó ngay lập tức. Bạn có thể sử dụng tính năng giám sát mật khẩu bị lộ trong trình quản lý mật khẩu để tìm kiếm bất kỳ thông tin đăng nhập nào đã bị xâm phạm.
Khi bạn đã chia sẻ mật khẩu với người khác: Ngay cả khi chỉ tạm thời, đã đến lúc thay đổi. Cho dù là chia sẻ với thành viên gia đình để truy cập Netflix hay đồng nghiệp cho một tài khoản dùng chung, một khi quyền truy cập đó không còn cần thiết, hãy cập nhật mật khẩu của bạn.
Khi bạn đã sử dụng Wi-Fi công cộng không an toàn mà không có VPN: Nếu bạn truy cập internet thông qua mạng công cộng không yêu cầu mật khẩu, bạn nên thay đổi mật khẩu cho bất kỳ tài khoản nào bạn đã truy cập trong phiên đó. Mạng công cộng có thể là bãi săn của tin tặc, vì vậy tôi thường có thói quen cập nhật các mật khẩu nhạy cảm sau khi đi du lịch và sử dụng Wi-Fi tại khách sạn hoặc quán cà phê.
Nghi ngờ thiết bị của bạn bị nhiễm phần mềm độc hại (malware)? Đó là lý do để làm mới mật khẩu. Tuy nhiên, trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào, hãy chạy quét phần mềm độc hại kỹ lưỡng và dọn dẹp hệ thống; nếu không, mật khẩu mới của bạn có thể bị xâm phạm ngay lập tức.
Nếu bạn vẫn đang sử dụng cùng một mật khẩu trên nhiều trang web: (Làm ơn hãy dừng lại ngay!) Hãy thay đổi chúng thành các mật khẩu duy nhất càng sớm càng tốt. Một trình quản lý mật khẩu tốt với các tính năng cần thiết sẽ giúp quá trình này dễ dàng hơn nhiều, cho phép bạn tạo và lưu trữ các mật khẩu phức tạp, độc đáo cho mọi dịch vụ.
Thay Vì Thay Đổi Mật Khẩu Định Kỳ, Hãy Làm Điều Này
Các biểu tượng ứng dụng quản lý mật khẩu trên màn hình điện thoại thông minh, minh họa giải pháp bảo mật tài khoản hiệu quả
Thay vì ám ảnh với việc thay đổi mật khẩu mỗi vài tháng, có những chiến lược hiệu quả hơn để giữ an toàn cho tài khoản của bạn. Những cách tiếp cận này mang lại sự an tâm mà không cần phải liên tục ghi nhớ thông tin đăng nhập mới.
1. Sử dụng trình quản lý mật khẩu: Nghiêm túc mà nói, điều này đã thay đổi mọi thứ đối với tôi. Bạn có thể nghĩ mình có thể tự theo dõi mọi thứ, nhưng điều đó không hề dễ dàng. Trình quản lý mật khẩu tạo ra các mật khẩu phức tạp, độc đáo cho mọi trang web và tôi chỉ cần nhớ một mật khẩu chính duy nhất. Hầu hết các trình quản lý mật khẩu đều sử dụng mã hóa AES-256, và điều đó thực sự mang lại sự tự do. Tuy nhiên, bạn nên tìm kiếm một trình quản lý chưa từng bị rò rỉ dữ liệu, vì LastPass phổ biến đã bị tấn công nhiều lần.
2. Bật xác thực hai yếu tố (2FA) ở bất cứ đâu có thể: Lớp bảo mật bổ sung này có nghĩa là ngay cả khi ai đó bằng cách nào đó lấy được mật khẩu của bạn, họ vẫn không thể truy cập tài khoản của bạn nếu thiếu yếu tố thứ hai (thường là điện thoại của bạn hoặc ứng dụng xác thực 2FA). Tôi đã thiết lập 2FA cho tất cả các tài khoản tài chính, email và mạng xã hội của mình, và nó có thể phát hiện tất cả các nỗ lực đăng nhập đáng ngờ.
3. Sử dụng xác thực sinh trắc học khi có sẵn: Vì dấu vân tay khó bị đánh cắp hơn mật khẩu rất nhiều. Mặc dù không hoàn hảo, sinh trắc học bổ sung một lớp bảo mật tiện lợi mà bạn không cần phải ghi nhớ bất cứ điều gì. Đây là tính năng không thể thiếu cho cả ứng dụng ngân hàng và trình quản lý mật khẩu.
Người dùng mở khóa điện thoại Samsung Galaxy bằng cảm biến vân tay, minh họa tiện ích và bảo mật của sinh trắc học
4. Luôn cập nhật thiết bị và phần mềm: Nhiều vụ vi phạm bảo mật xảy ra thông qua các lỗ hổng đã biết và đã được vá. Đừng trì hoãn việc cập nhật trong nhiều tuần, vì bản vá bảo mật mà bạn đang trì hoãn có thể ngăn chặn một vấn đề bảo mật mà việc thay đổi mật khẩu đơn thuần không thể giải quyết.
5. Cảnh giác với các nỗ lực lừa đảo (phishing): Không có hệ thống mật khẩu nào có thể bảo vệ bạn nếu bạn tự nguyện cung cấp thông tin đăng nhập của mình cho kẻ tấn công. Tôi đã nhận được những email giả mạo đáng sợ từ kẻ tấn công giả vờ là “ngân hàng” và “công ty giao hàng” mà gần như có thể lừa được bất kỳ ai. Giờ đây, tôi không bao giờ nhấp vào các liên kết trong email đối với các tài khoản nhạy cảm—thay vào đó, tôi tự điều hướng thủ công đến trang web.
6. Bắt đầu sử dụng Passkeys khi có sẵn: Phương pháp xác thực này đang bắt đầu thay thế hoàn toàn mật khẩu truyền thống. Bạn có thể sử dụng chúng với một số dịch vụ lớn. Mặc dù có những khác biệt về bảo mật giữa mật khẩu và Passkeys, nhưng Passkeys an toàn và tiện lợi hơn mật khẩu. Công nghệ này vẫn đang được triển khai, nhưng nó có thể là tương lai của xác thực.
Hãy nhớ rằng, mục tiêu không phải là thay đổi mật khẩu thường xuyên, mà là xây dựng một hệ thống bảo mật có khả năng chống lại các mối đe dọa thực tế, đồng thời vẫn đủ thực tế để bạn có thể duy trì nó. Đó mới là chiến lược mật khẩu thực sự hiệu quả.
