Nghe sách nói (audiobook) là một cách tuyệt vời để tận dụng thời gian chết, biến những công việc thường ngày như đi bộ 10.000 bước hay rửa chén bát thành cơ hội học hỏi. Tuy nhiên, khác với việc đọc sách giấy, tôi thường gặp khó khăn trong việc ghi nhớ phần lớn nội dung đã nghe. Sau nhiều thử nghiệm với các phương pháp khác nhau, tôi đã tìm ra những cách đơn giản để kiến thức từ audiobook thực sự đọng lại trong trí nhớ.
Lựa Chọn Audiobook Phù Hợp Cho Việc Học Tập Chủ Động
Không phải tất cả các audiobook đều được tạo ra như nhau khi nói đến mục đích học tập. Trước đây, tôi thường chọn sách ngẫu nhiên hoặc dựa trên mức độ phổ biến, điều này dẫn đến sự thất vọng vì một số người đọc có giọng quá nhanh hoặc đơn điệu. Số khác lại có cấu trúc kém, khiến việc theo dõi các luận điểm chính trở nên khó khăn.
Việc lựa chọn đúng audiobook đã thay đổi mọi thứ. Tôi bắt đầu chọn những cuốn hồi ký hoặc tự truyện khi thực hiện các công việc nhàm chán. Ví dụ, cuốn “Educated” của Tara Westover là một tác phẩm yêu thích. Những audiobook được chia thành các chương ngắn, rõ ràng, hoạt động tốt nhất cho việc nghe thụ động. Chúng cho phép tôi tạm dừng, suy ngẫm và tiêu hóa nội dung từng chút một.
Vì tôi sử dụng Audible cho hầu hết các audiobook, nền tảng này cho phép tôi nghe thử một đoạn. Điều này giúp tôi kiểm tra xem giọng đọc và tốc độ có phù hợp với mình không. Đọc các đánh giá của người dùng trên những trang web đánh giá sách uy tín cũng cung cấp manh mối về nội dung. Hãy tìm kiếm những đề cập cụ thể đến phiên bản “audiobook” vì trải nghiệm có thể hoàn toàn khác biệt giữa các định dạng.
Giao diện xem trước sách nói trên ứng dụng, giúp kiểm tra giọng đọc và tốc độ để lựa chọn audiobook phù hợp.
Việc chọn đúng audiobook trong đúng hoàn cảnh sẽ chuẩn bị cho bộ não của bạn hấp thụ và ghi nhớ nhiều hơn. Hãy liên hệ những cuốn sách chứa nhiều kiến thức chuyên sâu với một hoạt động tương tự. Ví dụ, tôi đã nghe cuốn “Born to Run” khi đang chạy bộ và cảm thấy mình đã tiếp thu được nhiều hơn từ cuốn sách đó.
Sử Dụng Tính Năng Điều Khiển Tốc Độ Và Tua Lại Một Cách Thông Minh
Tôi từng nghĩ rằng việc nghe audiobook ở tốc độ 1.5x – 2x là cách nhanh nhất để hoàn thành một cuốn sách. Thay vào đó, tôi nhận ra rằng điều đó thường đồng nghĩa với việc bỏ lỡ các chi tiết quan trọng hoặc phải tua đi tua lại liên tục. Việc tua đi tua lại gây khó chịu và làm gián đoạn dòng chảy thông tin.
Điều chỉnh tốc độ phát lại dựa trên nội dung đã giúp ích rất nhiều. Với những chủ đề dễ hiểu, quen thuộc, tôi tăng tốc độ lên một chút – chẳng hạn 1.25x – để giữ cho mọi thứ di chuyển. Nhưng đối với những ý tưởng phức tạp hoặc mới mẻ, việc giảm tốc độ xuống 0.75x hoặc thậm chí tốc độ bình thường sẽ cho não tôi thời gian xử lý thông tin.
Khi nghe thấy điều gì đó thú vị hoặc khó hiểu, tôi tạm dừng và phát lại ngay lập tức. Sự củng cố này giúp tôi nắm bắt những sắc thái mà tôi đã bỏ lỡ lần đầu tiên.
Hãy để nội dung hướng dẫn tốc độ của bạn. Đôi khi điều đó có thể có nghĩa là phải giảm tốc độ hoặc tua lại một phần hoặc một chương cụ thể nhiều hơn bạn muốn. Nhưng phần thưởng là bạn có thể ghi nhớ các bài học chính tốt hơn.
Màn hình điều chỉnh tốc độ phát lại sách nói trên ứng dụng di động, với các tùy chọn như 0.75x, 1x, 1.25x để tối ưu khả năng ghi nhớ nội dung phức tạp.
Tạo Ghi Chú Hoặc Đánh Dấu Ngay Trong Quá Trình Nghe
Nghe thụ động chính là thủ phạm đằng sau khả năng ghi nhớ kém của tôi. Tôi bắt đầu thử nghiệm việc ghi chú, và nó đã tạo nên sự khác biệt lớn. Ghi lại các ý tưởng, trích dẫn hoặc câu hỏi giúp tôi luôn chủ động tham gia. Ngay cả những ghi chú đơn giản với các từ khóa cũng buộc tôi phải xử lý những gì mình đang nghe thay vì để nó trôi qua.
Hãy giữ cho việc này đơn giản nhất có thể. Tôi sử dụng Google Keep hoặc Apple Notes. Tôi thích Apple Notes vì các tính năng ghi chú nhanh. Apple Notes cho phép bạn đọc ghi chú giọng nói và tự động chuyển đổi chúng thành văn bản. Điều này rất tiện lợi cho tính chất gần như rảnh tay khi nghe audiobook.
Ứng dụng Audible cũng hỗ trợ Clips và Bookmarks (hoặc đánh dấu). Các ứng dụng audiobook khác cũng có tính năng cơ bản này. Tôi sử dụng chúng để “cắt” các đoạn yêu thích, viết ghi chú của riêng mình hoặc chỉ đánh dấu các phần quan trọng. Sau này, tôi có thể xem lại những điểm nổi bật và ghi chú đã lưu mà không cần nghe lại toàn bộ cuốn sách.
Tính năng Clips và Bookmarks trên ứng dụng Audible cho phép người dùng đánh dấu và ghi chú các đoạn sách nói quan trọng để dễ dàng xem lại.
Nếu không thể viết hoặc đánh dấu trong khi nghe, hãy tạm dừng ở những đoạn ngắt chương để tóm tắt các điểm chính bằng ứng dụng Ghi âm giọng nói trên iPhone hoặc ứng dụng Ghi âm trên Android. Cũng có nhiều ứng dụng nhật ký giọng nói có sẵn.
Kết Hợp Audiobook Với Tóm Tắt Trực Quan Hoặc Văn Bản
Một số ý tưởng phức tạp hoặc trừu tượng, và chỉ riêng từ ngữ thôi thì không thể đọng lại lâu dài.
Việc tạo ra các bản tóm tắt trực quan hoặc văn bản giúp lấp đầy khoảng trống đó. Sau khi hoàn thành một chương hoặc một buổi nghe, tôi dành 5-10 phút để tạo một bản đồ tư duy hoặc dàn ý đơn giản. Điều này cho thấy mối liên hệ giữa các khái niệm và làm nổi bật bức tranh tổng thể.
Tôi đã thử nghiệm với Freeform trên iPhone/iPad để ghi chú trực quan phong phú.
Các bản tóm tắt trực quan không cần phải là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo. Bạn có thể sử dụng các hộp phác thảo và mũi tên trên giấy hoặc sử dụng các công cụ kỹ thuật số như Google Docs hoặc các ứng dụng lập bản đồ tư duy miễn phí. Hành động tự tổ chức các suy nghĩ bằng tay một cách trực quan sẽ tạo ra các móc nối trí nhớ mạnh mẽ hơn.
Nếu các bản tóm tắt văn bản phù hợp với bạn, hãy ghi lại những điểm chính theo cách diễn đạt của riêng bạn. Chỉ cần chuyển đổi âm thanh sang văn bản cũng có thể làm sâu sắc thêm sự hiểu biết. Tất nhiên, hãy lên lịch xem lại ghi chú thường xuyên nếu bạn muốn thực hiện nó một cách có chủ đích.
Sử dụng ứng dụng Freeform trên iPad để tạo bản đồ tư duy hoặc tóm tắt trực quan các chương sách nói, giúp củng cố khả năng ghi nhớ thông tin.
Nhiều nghiên cứu khoa học khẳng định rằng việc kết hợp nghe với viết hoặc hình ảnh sẽ kích hoạt nhiều phần khác nhau của não. Điều đó giúp việc gợi nhớ dễ dàng và đáng tin cậy hơn sau này.
Lập Kế Hoạch Hành Động Ngay Lập Tức Từ Kiến Thức Học Được
Một lý do lớn khiến tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ là tôi không bao giờ áp dụng những gì mình đã học. Tôi cứ chuyển sang cuốn sách tiếp theo, và kiến thức vẫn trừu tượng và tách rời khỏi cuộc sống hàng ngày của tôi.
Bây giờ, tôi luôn tạo một kế hoạch hành động ngay sau khi nghe xong. Điều này có thể đơn giản như việc ghi lại một hoặc hai điều để thử dựa trên lời khuyên của audiobook.
Ví dụ, nếu tôi nghe một cuốn sách về năng suất, tôi sẽ chọn một thói quen mới để thử trong tuần tới. Hoặc nếu đó là về sức khỏe, tôi đặt một mục tiêu nhỏ như uống nhiều nước hơn hàng ngày.
Hiện nay, nhờ AI, chúng ta có thể yêu cầu chúng tạo các bước hành động chi tiết.
Có một kế hoạch cụ thể kết nối các bài học với thực tế của tôi. Nó mang lại cho tôi động lực để ghi nhớ và sử dụng các ý tưởng. Và việc hành động củng cố việc học thông qua thực hành.
Thông thường, tôi trì hoãn việc bắt đầu một cuốn sách mới cùng thể loại. Nếu không có bước này, audiobook chỉ trở thành một phần của sự quá tải thông tin.
Giao diện ChatGPT hiển thị các bước hành động cụ thể được tạo ra từ nội dung sách nói, minh họa cách AI hỗ trợ chuyển hóa kiến thức thành kế hoạch thực tế.
Nếu có thể, hãy tìm một người mà bạn có thể dạy lại những bài học từ cuốn sách. Việc giảng dạy củng cố kiến thức nền tảng của bạn, và người học cũng được hưởng lợi. Nếu bạn không thể tìm thấy ai, hãy biến ChatGPT thành một gia sư và trở thành một học sinh.
Việc ghi nhớ audiobook đòi hỏi sự chủ đích và chủ động trong khi nghe. Bắt đầu bằng việc chọn đúng cuốn sách và sau đó ghi chú để tạo tiền đề cho trí nhớ tốt hơn. Sau đó, bổ sung các bản tóm tắt trực quan và tạo kế hoạch hành động sẽ giúp kiến thức từ audiobook thực sự lưu lại trong trí nhớ của bạn.
