Bạn không cần phần cứng phức tạp hay các thiết lập rắc rối để tự xây dựng một hệ thống lưu trữ mạng (NAS) tại nhà. Hầu hết các router Wi-Fi hiện đại đều tích hợp sẵn những tính năng cần thiết. Với một ổ SSD hoặc ổ cứng cũ không dùng đến, bạn hoàn toàn có thể dễ dàng thiết lập một kho lưu trữ chia sẻ đơn giản và bảo mật cho mọi thiết bị trong ngôi nhà của mình. Giải pháp này giúp tối ưu hóa việc quản lý dữ liệu và chia sẻ tệp tin một cách hiệu quả, biến router quen thuộc thành trung tâm dữ liệu cá nhân của bạn.
Router Wi-Fi Của Bạn Có Thể Biến Thành NAS Cơ Bản
Phần lớn các router hiện đại đều trang bị cổng USB, cho phép bạn chia sẻ tệp tin trên toàn bộ mạng gia đình. Cổng USB này mở rộng khả năng của router, cho phép nó thực hiện các tác vụ bổ sung. Để tận dụng tối đa, bạn có thể kết nối một ổ SSD ngoài vào router Wi-Fi, biến nó thành một hệ thống NAS (Network-Attached Storage) giá rẻ và dễ sử dụng, phù hợp cho việc truyền phát đa phương tiện, sao lưu dữ liệu và chia sẻ tệp tin giữa các thiết bị.
Phương pháp này cực kỳ nhanh chóng và tiết kiệm chi phí, vì bạn đang tận dụng phần cứng đã có sẵn mà không cần đầu tư thêm. Quy trình thiết lập cũng rất đơn giản, dễ dàng cho cả những người dùng không chuyên. Trước khi nghĩ đến việc đầu tư vào một thiết bị NAS chuyên dụng, hãy thử áp dụng cách này để kiểm tra xem lưu trữ mạng có thực sự phù hợp với nhu cầu của bạn hay không.
Những Gì Bạn Cần Để Thiết Lập Router NAS
Các bộ phận cần thiết để thiết lập NAS từ router: ổ cứng ngoài, dây cáp, và bộ đổi nguồn
Yêu cầu về phần cứng là rất ít, điều này làm cho phương pháp này trở nên đặc biệt hấp dẫn với người dùng phổ thông:
- Router có cổng USB và hỗ trợ chia sẻ tệp tin: Ưu tiên router có phiên bản USB cao hơn (USB 3.x) để đạt tốc độ tốt hơn. Bạn nên kiểm tra thông số kỹ thuật của router hoặc tìm cổng USB và xác định xem đó là USB 2.0 hay USB 3.x. Điều quan trọng là phải xác nhận trong sách hướng dẫn hoặc cài đặt router rằng thiết bị của bạn hỗ trợ tính năng chia sẻ tệp tin. Lưu ý, một số router chỉ có cổng USB 2.0 có thể không hỗ trợ chia sẻ file.
- Ổ SSD hoặc ổ cứng ngoài: Bất kỳ thiết bị lưu trữ ngoài nào cũng có thể hoạt động. Nếu bạn có một ổ cứng trong, hãy sử dụng vỏ chuyển đổi USB (USB enclosure). Ổ SSD thường yên tĩnh hơn và cung cấp tốc độ nhanh hơn đáng kể.
- Ổ đĩa được định dạng NTFS hoặc FAT32: Định dạng NTFS thường tốt hơn cho các tệp lớn và khả năng bảo mật. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng một số router có thể không hỗ trợ NTFS hoặc yêu cầu bạn phải định dạng lại ổ đĩa sang FAT32/exFAT.
- Thiết bị để cài đặt: Bạn sẽ cần một máy tính hoặc điện thoại kết nối với mạng Wi-Fi của router.
Hầu hết các router hiện đại từ các thương hiệu lớn như TP-Link, Netgear, ASUS và Linksys đều tích hợp tính năng chia sẻ tệp tin. Tuy nhiên, tốt nhất bạn nên kiểm tra sách hướng dẫn sử dụng hoặc thông số kỹ thuật của router để xác nhận. Một số router giá rẻ hơn, thường được cung cấp bởi nhà mạng, có thể chỉ có cổng USB hỗ trợ cập nhật firmware hoặc sạc thiết bị di động chứ không phải chia sẻ tệp.
Hướng Dẫn Biến Router và Ổ SSD Thành NAS
Bắt đầu bằng cách kết nối ổ SSD hoặc ổ đĩa USB của bạn vào cổng USB trên router. Một số router có đèn báo LED sẽ sáng lên khi thiết bị USB được kết nối đúng cách. Nếu đèn không sáng, hãy thử rút ra và cắm lại ổ đĩa, hoặc kiểm tra với một cáp USB khác.
Truy Cập Cài Đặt Router
Bước tiếp theo là đăng nhập vào trang quản trị (admin panel) của router. Mở một trình duyệt web và nhập địa chỉ IP của router vào thanh địa chỉ. Đối với hầu hết các router, địa chỉ này thường là 192.168.1.1 hoặc 192.168.0.1. Nếu bạn không chắc chắn, hãy kiểm tra nhãn dán ở mặt sau router hoặc tìm trong sách hướng dẫn. Ví dụ, trong một số trường hợp, địa chỉ có thể là 192.168.100.1.
Khi trang đăng nhập hiện ra, hãy đăng nhập bằng tên người dùng và mật khẩu quản trị viên của bạn. Thông thường, tên người dùng và mật khẩu mặc định là “admin” cho cả hai hoặc “root”. Một lần nữa, hãy kiểm tra nhãn dán ở mặt sau router để tìm thông tin đăng nhập chính xác.
Mặt sau router có nhãn dán hiển thị thông tin đăng nhập quản trị và địa chỉ IP gateway
Tìm Tùy Chọn Quản Lý Lưu Trữ USB
Sau khi đăng nhập, hãy tìm các tùy chọn quản lý USB hoặc lưu trữ. Bạn thường sẽ thấy chúng trong phần cài đặt Nâng cao (Advanced settings), nhưng tên menu có thể khác nhau tùy thuộc vào thương hiệu router. Hãy tìm các mục có tên như Advanced, USB Settings, hoặc Storage.
Trong phần này, bạn sẽ thấy các tùy chọn cho các tính năng như chia sẻ phương tiện DLNA (Digital Living Network Alliance), chia sẻ tệp SMB (Server Message Block), hoặc tùy chọn máy chủ FTP (File Transfer Protocol). Chia sẻ phương tiện DLNA thường chỉ giới hạn ở các tệp đa phương tiện, bao gồm hình ảnh, nhạc và video. Để có một hệ thống lưu trữ mạng thực sự, bạn nên sử dụng SMB hoặc FTP.
Bạn có thể kích hoạt chia sẻ tệp SMB bằng cách bật tùy chọn Network Neighborhood hoặc SMB sharing. Nếu bạn đang sử dụng một router giá rẻ do nhà cung cấp dịch vụ Internet (ISP) cung cấp, bạn có thể không có tùy chọn chia sẻ SMB. Trong trường hợp này, bạn sẽ phải truy cập bảng điều khiển cấu hình FTP. Tại đây, hãy chọn Enable FTP Server, sau đó đặt tên người dùng và mật khẩu. Chuyên gia khuyên bạn nên tạo một tên người dùng và mật khẩu để truy cập ổ đĩa chia sẻ, ngay cả khi bạn chỉ sử dụng nó trong nhà.
Chỉ Định Đường Dẫn Thư Mục Cho Ổ Đĩa USB
Dù sử dụng SMB hay FTP, bạn đều phải chỉ định đường dẫn thư mục muốn chia sẻ bằng cách nhấp vào tùy chọn như Browser hoặc Search. Thao tác này sẽ mở một cây thư mục với tất cả các thư mục trên thiết bị USB đã kết nối của bạn. Ví dụ, bạn có thể chọn một phân vùng lưu trữ lớn của ổ SSD.
Giao diện cài đặt router hiển thị các lựa chọn để chọn phân vùng ổ đĩa USB hoặc thư mục cụ thể để chia sẻ
Cấu hình quyền truy cập theo nhu cầu cụ thể của bạn. Bạn có thể thiết lập quyền chỉ đọc (read-only) cho một số người dùng hoặc thư mục, trong khi cấp quyền đọc-ghi đầy đủ (read-write) cho những người khác. Nếu bạn đang chia sẻ các tệp đa phương tiện mà mọi người nên có thể truy cập, bạn có thể bỏ qua bước xác thực cho các thư mục cụ thể đó.
Sau đó, bạn cần lưu cấu hình bằng cách nhấn Apply, rồi đợi vài giây để máy chủ FTP hoặc SMB khởi động. Bây giờ, bạn có thể truy cập các tệp của mình trong File Explorer trên máy tính, bất kể đó là Windows, Linux, macOS hay một hệ điều hành khác. Nhấp vào Network trong khung điều hướng, chọn ổ SSD của bạn và đăng nhập bằng tên người dùng và mật khẩu bạn đã thêm vào máy chủ của mình.
Ảnh chụp màn hình File Explorer của Windows đang truy cập các thư mục và tập tin trên máy chủ FTP (NAS) của router
Ngoài ra, bạn có thể sử dụng trình duyệt web để truy cập các tệp của mình. Trong phần URL, nhập “ftp://” theo sau là gateway của router (ví dụ: 192.168.1.1), sau đó nhấn Enter và nhập thông tin đăng nhập của bạn để kết nối với máy chủ. Bây giờ, bạn sẽ có quyền truy cập vào các tệp của mình. Sau khi kết nối, bạn có thể sao chép tệp đến và từ ổ đĩa giống như bất kỳ thư mục nào khác trên máy tính của bạn.
Khắc Phục Sự Cố Thường Gặp Với Router NAS Của Bạn
Sử dụng router và ổ lưu trữ làm NAS là một cách tuyệt vời để mở rộng không gian lưu trữ mạng, nhưng có một số vấn đề bạn có thể gặp phải.
| Vấn đề | Giải pháp |
|---|---|
| Không thể kết nối với ổ đĩa | Kiểm tra ổ SSD của bạn. Một số router có vấn đề tương thích với các ổ đĩa dung lượng lớn hơn hoặc các hệ thống tệp cụ thể. Nếu bạn đang sử dụng ổ đĩa lớn hơn 2TB hoặc 4TB, router của bạn có thể không hỗ trợ đầy đủ. Trong trường hợp này, bạn có thể sử dụng ổ đĩa nhỏ hơn hoặc phân vùng ổ đĩa lớn thành các phần nhỏ hơn mà router có thể xử lý. |
| Sự cố nhận diện ổ đĩa | Nếu router của bạn không phát hiện ổ đĩa đã kết nối, trước tiên hãy kiểm tra xem kết nối USB có an toàn không và ổ đĩa có nhận được nguồn điện không. Hãy thử kết nối ổ đĩa với máy tính trước để xác minh nó hoạt động bình thường, sau đó định dạng lại nó thành NTFS hoặc FAT32 trước khi kết nối lại với router. |
| Vấn đề kết nối mạng | Thường thì chúng xuất phát từ việc các thiết bị của bạn đang ở trên các mạng con hoặc phân đoạn mạng khác nhau. Đảm bảo rằng tất cả các thiết bị đang cố gắng truy cập ổ đĩa chia sẻ được kết nối với cùng một mạng với router đang lưu trữ. Nếu bạn có nhiều router hoặc điểm truy cập, các thiết bị được kết nối với các điểm khác nhau có thể không thể giao tiếp với nhau. |
| Bị chặn kết nối FTP | Xảy ra do cài đặt tường lửa trên router hoặc máy tính của bạn. Nhiều router bao gồm các tính năng bảo mật tích hợp chặn một số loại kết nối theo mặc định. Kiểm tra cài đặt tường lửa của router và đảm bảo rằng FTP (cổng 21) và SMB (cổng 445) được cho phép nếu bạn đang sử dụng các giao thức đó. Với một số router, bạn cần kiểm tra cài đặt FTP ALG (Application Layer Gateway) để tường lửa không can thiệp. |
| Không thể truy cập tệp | Vấn đề này có thể liên quan đến xác thực hoặc quyền truy cập. Kiểm tra lại xem bạn có nhập đúng tên người dùng và mật khẩu không, và xác minh rằng tài khoản người dùng của bạn có đủ quyền cần thiết để truy cập các thư mục chia sẻ. |
Một giải pháp khác là cập nhật firmware cho router của bạn. Nếu không có gì hoạt động như mong đợi, hãy kiểm tra xem router của bạn có bản cập nhật firmware mới nhất hay không.
Hạn Chế Của Giải Pháp Router NAS
Cận cảnh cổng USB 3.0 trên một thiết bị điện tử, minh họa yếu tố giới hạn tốc độ truyền tải dữ liệu của NAS dựa trên router
Mặc dù các giải pháp NAS dựa trên router hoạt động tốt cho việc chia sẻ tệp cơ bản, chúng vẫn đi kèm với những hạn chế đáng kể về hiệu suất so với phần cứng NAS chuyên dụng.
Tốc độ truyền tải là điểm nghẽn lớn nhất trong thiết lập này. Ngay cả với một ổ SSD, bạn có thể vẫn đang chạy trên kết nối USB 3.0 (trừ khi ổ đĩa và router của bạn hỗ trợ USB4). Bạn có thể sẽ thấy tốc độ nhanh hơn 40-50 MB/s, và hiệu suất sẽ giảm đáng kể với nhiều người dùng truy cập đồng thời. Một thiết bị NAS chuyên dụng có thể dễ dàng đạt tốc độ truyền tải 100 MB/s trở lên trên cùng một kết nối mạng, làm cho nó phù hợp hơn nhiều cho việc sao lưu lượng lớn dữ liệu hoặc truyền phát các tệp video độ phân giải cao.
Hầu hết các router tiêu dùng không được thiết kế để xử lý các hoạt động tệp chuyên sâu, và bộ xử lý của chúng có thể bị quá tải khi nhiều người dùng truy cập các tệp lớn cùng lúc. Điều này có thể là nguyên nhân đáng kể khiến Wi-Fi của bạn bị mất kết nối ngẫu nhiên trên các thiết bị.
Cuối cùng, các hạn chế về tính năng làm cho các giải pháp NAS dựa trên router kém linh hoạt hơn so với phần cứng chuyên dụng. Bạn sẽ không có các tính năng nâng cao như bảo vệ RAID, sao lưu tự động, khả năng truy cập từ xa hoặc khả năng chạy các ứng dụng bổ sung. Nếu ổ đĩa của bạn bị lỗi, bạn sẽ mất tất cả dữ liệu, vì không có hệ thống dự phòng hoặc sao lưu tích hợp.
Mặc dù có những hạn chế này, các giải pháp NAS dựa trên router vẫn xuất sắc trong các tác vụ chia sẻ tệp đơn giản. Chúng hoàn hảo để truyền phát các tệp đa phương tiện đến các thiết bị trong nhà, chia sẻ ảnh giữa các thành viên gia đình hoặc cung cấp lưu trữ sao lưu cơ bản cho các tài liệu. Điều quan trọng là phải hiểu những gì thiết lập này có thể và không thể làm, và không mong đợi hiệu suất cấp doanh nghiệp từ phần cứng tiêu dùng.
Đối với hầu hết người dùng gia đình muốn thử nghiệm lưu trữ mạng mà không cần đầu tư đáng kể, phương pháp dựa trên router này cung cấp một điểm khởi đầu tuyệt vời. Bạn luôn có thể nâng cấp lên một NAS chuyên dụng sau này nếu bạn vượt quá khả năng của thiết lập router hiện tại, và kinh nghiệm bạn có được với hệ thống đơn giản này sẽ giúp bạn đưa ra quyết định tốt hơn về các giải pháp lưu trữ tiên tiến hơn.
