Công nghệ Trí tuệ Nhân tạo tạo sinh (Generative AI) đang phát triển với tốc độ chóng mặt, đạt đến mức mà nhiều người trong chúng ta khó có thể phân biệt liệu mình đang nói chuyện với một người hay một chatbot AI. Tương tự, hình ảnh và video do AI tạo ra cũng đã có những bước tiến vượt bậc trong vài năm gần đây, với những tác phẩm đỉnh cao gần như không thể phân biệt được với nội dung thật. Gần như, nhưng chưa hoàn toàn.
Trong thời đại số, khi video là nguồn thông tin quan trọng trên mọi nền tảng mạng xã hội từ YouTube đến TikTok, việc nắm vững các phương pháp nhận diện video tạo bởi AI trở nên vô cùng thiết yếu. Điều này giúp chúng ta tránh xa các thông tin sai lệch và tin giả đang tràn lan, đồng thời củng cố khả năng đánh giá nội dung một cách chủ động.
Tại sao cần phân biệt video AI và video thật?
Vai trò của video trong truyền tải thông tin ngày càng lớn. Từ những thước phim tài liệu nghiêm túc đến các đoạn tin tức nhanh chóng, video định hình cách chúng ta tiếp nhận và hiểu thế giới. Khi AI có thể tạo ra những video chân thực đến kinh ngạc, ranh giới giữa thực và ảo trở nên mờ nhạt. Việc không thể phân biệt được có thể dẫn đến việc tiếp thu thông tin sai lệch nghiêm trọng, gây ảnh hưởng đến nhận thức và quyết định của mỗi cá nhân, thậm chí là cả cộng đồng. Do đó, việc trang bị kiến thức để phát hiện video AI không chỉ là kỹ năng số mà còn là một lá chắn bảo vệ chúng ta khỏi hiểm họa tin giả.
Các Dấu Hiệu Quan Trọng Giúp Bạn Phát Hiện Video Tạo Bởi AI
Mặc dù AI không ngừng cải thiện, vẫn có những “sơ hở” đáng chú ý mà chúng ta có thể dựa vào để nhận diện video tạo bởi trí tuệ nhân tạo. Những dấu hiệu này không phải là tuyệt đối và có thể thay đổi trong tương lai, nhưng ở thời điểm hiện tại, chúng là kim chỉ nam hữu ích.
1. Vật Lý Bất Khả Thi
Một trong những dấu hiệu hàng đầu để nhận biết video được tạo bởi AI là sự vi phạm các quy luật vật lý. Dù hiệu ứng đặc biệt có thể tạo ra các cảnh phi thực tế, nhưng bạn thường có thể phân biệt giữa hiệu ứng cố ý và những lỗi vô tình do AI gây ra. Các ví dụ bao gồm:
- Vật thể thay đổi quỹ đạo mà không có lực tác động bên ngoài.
- Người nhảy quá cao hoặc di chuyển một cách siêu nhiên như trong phim khoa học viễn tưởng.
- Chất lỏng hành xử như chất rắn hoặc ngược lại.
Những vấn đề này phát sinh do các mô hình AI dựa vào dữ liệu được huấn luyện mà không thực sự “hiểu” về vật lý thực tế.
2. Chuyển Cảnh Thô Kệch, Thiếu Logic
Nếu bạn đã từng xem các video AI kém chất lượng, bạn sẽ quen thuộc với những cảnh chuyển tiếp tồi tệ giữa các phân đoạn. Ngay cả những chuyển đổi tinh tế hơn cũng có thể là manh mối. Hãy chú ý đến các nhân vật hoặc vật thể bỗng nhiên biến hình, hoặc sự biến đổi không thể có trong đời thực.
Một ví dụ rõ ràng về chuyển cảnh kém là những cú cắt cảnh vô nghĩa, gây khó chịu cho não bộ. Khi một người thật quay phim, họ sẽ đảm bảo cảnh cắt có ý nghĩa về mặt câu chuyện. Ngược lại, một mô hình AI tạo sinh không quan tâm đến tính logic tường thuật mà tạo ra từng khung hình một, trừ khi được cung cấp các lệnh (prompts) cực kỳ chi tiết.
3. Biểu Cảm và Cử Động Con Người Thiếu Tự Nhiên
Biểu cảm con người rất phức tạp để tái tạo, khiến chúng trở thành một trong những dấu hiệu nhận biết tốt nhất liệu video có phải do AI tạo ra hay không. Chúng ta liên tục quan sát lẫn nhau và nhận ra những dấu hiệu tinh tế trên khuôn mặt, giúp phân biệt được sự thật. Trí tuệ nhân tạo tạo sinh vẫn chưa hoàn toàn hiểu được những sắc thái phức tạp của biểu cảm và cảm xúc con người, chứ đừng nói đến việc phát triển kỹ năng để tái tạo chúng.
Ảnh minh họa khuôn mặt người trong video AI với biểu cảm không tự nhiên
Trong các video AI, những vấn đề này thể hiện cả một cách rõ ràng và tinh tế. Cử động là dễ nhận thấy nhất, chẳng hạn như cánh tay hoặc chân vung vẩy một cách bất thường sẽ ngay lập tức khiến não bộ bạn nhận ra có điều gì đó “không ổn”. Các ví dụ ít rõ ràng hơn nhưng vẫn đáng chú ý là miệng co giật, mắt chớp không tự nhiên, hoặc biểu cảm chuyển đổi quá đột ngột từ cực đoan này sang cực đoan khác.
4. Nhiễu Loạn và Lỗi Ở Nền Video
Trong khi các video do con người quay thường ghi lại toàn bộ khung cảnh một cách chi tiết, AI thường có xu hướng bỏ qua hậu cảnh, chỉ tập trung vào việc làm cho chủ thể chính trông thật hoàn hảo. Tuy nhiên, điều này lại cung cấp cho chúng ta một cách đơn giản để phát hiện video AI. Hãy nhìn ra ngoài chủ thể chính ở tiền cảnh và quan sát những gì đang diễn ra ở hậu cảnh. Nó có thể là những chi tiết vô nghĩa, nhưng nhiều khả năng sẽ bao gồm các kết cấu bị mờ, rách hình (tearing) hoặc các hiện vật (artifacts) không nên có.
Những người sử dụng AI để tạo video thường rất chú trọng đến việc làm cho chủ thể chính trở nên hoàn hảo, nhưng ít quan tâm đến những gì xảy ra ở hậu cảnh. Mặc dù các mô hình AI chuyển văn bản thành video sẽ cố gắng hết sức để tạo ra hậu cảnh phù hợp, nhưng chúng lại khó loại bỏ nhiễu hình ảnh. Do đó, bạn có thể thấy các kết cấu nhấp nháy hoặc cây cối rung lắc bất thường. Và những dấu hiệu này có thể xuất hiện trong một số khung hình nhưng không có trong các khung hình khác.
5. Hành Động và Cảm Xúc Không Đồng Nhất
Nếu chủ thể chính của video bạn đang xem là một con người, hãy tìm kiếm sự không khớp giữa hành động (do họ thực hiện hoặc tác động lên họ) và cảm xúc mà họ đang thể hiện. Thường thì hai yếu tố này sẽ lệch lạc một cách tinh tế, và đôi khi là lệch lạc rất rõ ràng. Ví dụ, nếu một người đang gặp nguy hiểm nhưng lại có nụ cười ngốc nghếch, vô tư trên mặt, đó là một sự không khớp hoàn toàn.
Trong khi AI có thể tạo ra con người và vật thể một cách tổng quát, khi cố gắng thể hiện cử động môi hoặc biểu cảm trên khuôn mặt, chúng thường gặp khó khăn. Điều này là do AI gặp thách thức với các chi tiết nhỏ. Việc tái tạo chính xác cảm xúc con người là cực kỳ khó khăn đối với các mô hình AI vốn dựa vào dữ liệu được cung cấp chứ không có bất kỳ sự hiểu biết tự nhiên nào về sắc thái và ý nghĩa.
6. Trình Tự Hành Động Phi Lý, Vô Nghĩa
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng trong danh sách các dấu hiệu nhận biết video AI là những trình tự hành động phi lý. Những vấn đề này xuất hiện trong nhiều ví dụ về video AI kém chất lượng được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội. Trình tự hành động phi lý là những câu chuyện không có ý nghĩa gì. Nếu bạn liên tục tự hỏi “tại sao” và “làm thế nào” một điều gì đó lại xảy ra trong video, rất có thể đó là video do AI tạo ra.
Một ví dụ điển hình về trình tự phi lý là Will Smith ăn mì spaghetti. Mặc dù Smith có thể ăn mì spaghetti trong đời thực, nhưng anh ấy khó có thể ngấu nghiến nó như cách thường thấy trong các video AI này (mặc dù sự khác biệt giữa video AI ban đầu và các mô hình mới nhất như Veo 3 đã rất đáng kinh ngạc). Một ví dụ khác đã được thấy nhiều lần là Gordon Ramsay nấu ăn trong bếp, khi anh ta tự nấu chính mình, đốt cháy mọi thứ xung quanh và thực hiện một số hành động vô nghĩa khác.
Tổng Kết: Luôn Tin Tưởng Trực Giác Của Bạn
Mặc dù các dấu hiệu trên cung cấp những điểm cụ thể để tìm kiếm, điều quan trọng nhất khi cố gắng phát hiện video tạo bởi AI là tin tưởng vào trực giác của bạn. Con người có trực giác siêu việt, miễn là họ chọn sử dụng nó. Tương tự như việc bạn không nên tin vào mọi thứ mình đọc trực tuyến, bạn cũng không nên chỉ chấp nhận rằng một video là đúng như những gì nó thể hiện. Bởi vì, ngày càng nhiều video đang được tạo ra bởi AI, nhờ vào những công cụ tạo video AI tuyệt vời và các lệnh (prompts) chi tiết từ những kỹ sư prompt lành nghề.
Sự trỗi dậy của AI thật không may đã trùng hợp với sự suy giảm khả năng tập trung của dân số nói chung. Vì vậy, có thể nhiều người sẽ không đủ chú ý đến những gì họ đang xem để phát hiện video AI, và đây là một vấn đề lớn. Hãy luôn tập trung vào video bạn đang xem và tin tưởng trực giác của mình khi làm như vậy. Và hãy luôn nhớ rằng, nếu nó trông quá tốt để là sự thật, thì có lẽ nó không phải là sự thật.
Chia sẻ những dấu hiệu này với bạn bè và gia đình để cùng nhau xây dựng một cộng đồng người dùng thông thái trên không gian mạng!
