Việc cài đặt sạch Windows 11 là một phương pháp hiệu quả để cải thiện đáng kể hiệu suất và sự ổn định của máy tính. Tuy nhiên, để quá trình này diễn ra suôn sẻ, không mất mát dữ liệu hay gặp phải những rắc rối không đáng có, việc chuẩn bị kỹ lưỡng là vô cùng cần thiết. Từ việc sao lưu các tệp tin quan trọng đến việc tải xuống driver cần thiết, mọi bước chuẩn bị đều đóng vai trò then chốt giúp bạn có một khởi đầu mới hoàn hảo với hệ điều hành của mình. Bài viết này của thuthuatmobile.net sẽ hướng dẫn bạn chi tiết các bước chuẩn bị toàn diện, đảm bảo bạn sẵn sàng cho một quá trình cài đặt sạch Windows 11 không lỗi.
I. Sao Lưu Dữ Liệu Quan Trọng: Bảo Vệ Kho Tàng Số Của Bạn
Sao lưu dữ liệu là bước tối quan trọng nhất trong quy trình cài đặt sạch Windows 11. Khi bạn thực hiện định dạng ổ đĩa chính (thường là ổ C:), mọi thứ trên đó sẽ bị xóa vĩnh viễn. Mục đích là để bắt đầu với một hệ thống hoàn toàn mới, nhưng bạn vẫn cần bảo toàn các dữ liệu cá nhân, công việc hay giải trí của mình.
Các Loại Tệp Cần Ưu Tiên Sao Lưu
Trước tiên, hãy xác định những gì thực sự cần được sao lưu. Theo thời gian, hầu hết chúng ta đều tích lũy hàng gigabyte tệp tin không cần thiết, và việc chuyển những “rác” này sang bản cài đặt Windows mới là hoàn toàn vô nghĩa. Hãy tập trung vào những mục quan trọng sau:
- Nội dung thư mục Documents (Tài liệu): Các tệp công việc, tài liệu thuế, hồ sơ cá nhân, bản tóm tắt, và bất kỳ tài liệu nào bạn đã tạo.
- Pictures (Ảnh) và Videos (Video): Ảnh gia đình, ảnh chụp màn hình, video đã quay và hình ảnh đã tải xuống mà bạn muốn giữ.
- Tệp trên Desktop (Màn hình nền): Nếu bạn sử dụng màn hình nền làm không gian lưu trữ tạm thời, bạn có thể tìm thấy một số tệp quan trọng tại đây.
- Thư mục Downloads (Tải xuống): Sắp xếp và lưu các bộ cài đặt quan trọng, tệp PDF và các tệp đã tải xuống khác.
- Dữ liệu trình duyệt: Chrome, Edge và Firefox có thể đồng bộ hóa với tài khoản tương ứng của bạn, nhưng chỉ khi bạn đã bật tính năng này. Ví dụ, trong Microsoft Edge, hãy nhấp vào biểu tượng hồ sơ của bạn, truy cập Quản lý cài đặt hồ sơ > Đồng bộ hóa và đảm bảo mọi thứ bạn quan tâm—như dấu trang, tiện ích mở rộng và lịch sử—đều được bật. Hãy lưu mật khẩu của bạn nếu bạn không sử dụng trình quản lý mật khẩu.
- Dữ liệu ứng dụng: Các trò chơi đã lưu, cài đặt tùy chỉnh cho chương trình và khóa cấp phép.
Đừng quên kiểm tra các vị trí ít rõ ràng hơn. Ví dụ, hãy kiểm tra thư mục C:Users[Tên_Người_Dùng] để tìm dữ liệu ứng dụng ẩn mà các phương pháp sao lưu thông thường có thể bỏ qua. Nhiều chương trình lưu trữ các tệp quan trọng trong thư mục cài đặt của chúng thay vì thư mục người dùng của bạn. Phần mềm sản xuất nhạc, trình chỉnh sửa video và trò chơi thường tạo các thư mục tùy chỉnh ở những vị trí không ngờ tới mà bạn có thể bỏ qua trong quá trình chuẩn bị sao lưu.
Lựa Chọn Phương Pháp Sao Lưu Phù Hợp
Sau khi đã xác định những gì cần lưu, đã đến lúc chọn phương pháp sao lưu phù hợp. Mỗi phương pháp dưới đây đều có những ưu và nhược điểm về tốc độ, chi phí, tiện lợi và bảo mật. Hãy chọn phương pháp phù hợp nhất với nhu cầu của bạn; để được bảo vệ tối đa, bạn có thể cân nhắc sử dụng hai phương pháp.
Windows Backup: Ứng dụng Backup (Sao lưu) tích hợp sẵn trong Windows 11 là cách dễ nhất để sao lưu các tệp, thư mục và cài đặt của bạn. Để mở ứng dụng, nhấn phím Win, gõ Windows Backup và mở ứng dụng từ kết quả tìm kiếm.
Giao diện ứng dụng Windows Backup trên Windows 11 giúp sao lưu dữ liệu
Windows Backup đồng bộ hóa các thư mục Desktop (Màn hình nền), Documents (Tài liệu), Pictures (Ảnh), Videos (Video) và Music (Nhạc) của bạn lên OneDrive. Nó cũng ghi nhớ các ứng dụng từ Microsoft Store đã cài đặt, cài đặt trợ năng, mật khẩu, tùy chọn ngôn ngữ và các cài đặt Windows khác. Khi bạn đăng nhập vào bản cài đặt Windows 11 mới với cùng tài khoản Microsoft, những nội dung này sẽ tự động khôi phục.
Tuy nhiên, có một số hạn chế. Bạn cần có đủ dung lượng lưu trữ OneDrive cho các tệp của mình, vì 5GB miễn phí có thể nhanh chóng đầy với ảnh và tài liệu. Các ứng dụng không thuộc Microsoft Store sẽ không tự động khôi phục, và các tệp được lưu trữ bên ngoài các thư mục tiêu chuẩn cần được sao lưu thủ công.
Phần Mềm Sao Lưu Của Bên Thứ Ba: Các ứng dụng sao lưu chuyên dụng như Macrium Reflect, Acronis True Image, hoặc EaseUS Todo Backup cung cấp các giải pháp toàn diện. Các ứng dụng này có thể tạo ảnh hệ thống hoàn chỉnh, cho phép bạn khôi phục toàn bộ PC về trạng thái trước đó nếu cần. Chúng cũng hỗ trợ sao lưu gia tăng, mã hóa và tích hợp lưu trữ đám mây.
Các tùy chọn miễn phí như Macrium Reflect Free cung cấp đủ tính năng cho hầu hết mọi người và cho phép bạn tạo một ảnh hệ thống đầy đủ trước khi cài đặt sạch. Bằng cách này, bạn có thể khôi phục ảnh nếu có sự cố xảy ra hoặc bất kỳ dữ liệu quan trọng nào bị mất trong quá trình.
Chuyển Tệp Thủ Công: Đôi khi, giải pháp đơn giản nhất lại hiệu quả nhất. Hãy kết nối một ổ cứng ngoài hoặc USB dung lượng lớn với đủ không gian trống, sau đó sao chép thủ công các thư mục quan trọng của bạn để tạo bản sao lưu. Phương pháp này giúp bạn kiểm soát hoàn toàn những gì được sao lưu và giúp các tệp dễ dàng truy cập trên bản cài đặt Windows mới của bạn.
Tạo một cấu trúc thư mục trên ổ đĩa sao lưu của bạn phản ánh cấu trúc hiện tại của bạn. Ví dụ:
- Backup_[Ngày_Tháng_Năm]Documents
- Backup_[Ngày_Tháng_Năm]Pictures
- Backup_[Ngày_Tháng_Năm]Desktop
- Backup_[Ngày_Tháng_Năm]Downloads
Bằng cách giữ bản sao lưu của bạn được tổ chức theo cách này, bạn có thể nhanh chóng khôi phục các tệp về vị trí ban đầu của chúng, không lãng phí thời gian nhớ cái gì ở đâu sau khi cài đặt sạch. Chỉ cần đảm bảo bạn không quên bất cứ điều gì.
Dịch Vụ Lưu Trữ Đám Mây: OneDrive, Google Drive, Dropbox và các dịch vụ lưu trữ đám mây tương tự cũng là một lựa chọn sao lưu tuyệt vời. Nếu bạn đã sử dụng lưu trữ đám mây, hãy đảm bảo tất cả các tệp quan trọng đã được đồng bộ hóa xong trước khi tiến hành cài đặt sạch.
Hãy nhớ rằng các gói miễn phí có giới hạn dung lượng lưu trữ — OneDrive cung cấp 5GB miễn phí, Google Drive cung cấp 15GB và Dropbox bắt đầu với 2GB. Đối với các bản sao lưu lớn hơn, hãy cân nhắc nâng cấp tạm thời lên gói trả phí. Hầu hết các dịch vụ đều cung cấp đăng ký hàng tháng mà bạn có thể hủy sau khi hoàn tất cài đặt sạch Windows của mình.
II. Ghi Chú Thông Tin và Giấy Phép Quan Trọng
Khi bạn đã có bản sao lưu sẵn sàng, đã đến lúc ghi lại tất cả các giấy phép sản phẩm, thông tin ứng dụng và thông tin đăng nhập tài khoản của bạn.
Khóa Khôi Phục Mã Hóa Ổ Đĩa
Windows 11 bao gồm hai loại mã hóa ổ đĩa: Device encryption (có sẵn trên Windows Home) và BitLocker (trên Pro và các phiên bản cao hơn). Nếu trước đây bạn đã thực hiện cài đặt sạch bằng tài khoản Microsoft, tính năng mã hóa có thể đã được tự động bật.
Để kiểm tra xem Device encryption có được bật trên Windows 11 Home hay không, hãy truy cập Settings (Cài đặt) > Privacy & Security (Quyền riêng tư & Bảo mật) > Device encryption (Mã hóa thiết bị). Trên các phiên bản Pro, hãy kiểm tra Control Panel (Bảng điều khiển) > System and Security (Hệ thống và Bảo mật) > BitLocker Drive Encryption.
Nếu mã hóa được bật, hãy ghi lại khóa khôi phục của bạn như một biện pháp phòng ngừa. Trong cài đặt BitLocker, nhấp vào Back up your recovery key (Sao lưu khóa khôi phục của bạn) và lưu nó vào ổ USB, in ra hoặc xác minh rằng nó được lưu trữ trong tài khoản Microsoft của bạn. Giữ một bản sao lưu vật lý tách biệt khỏi máy tính bạn đang cài đặt lại.
Khóa Sản Phẩm và Giấy Phép Phần Mềm
Trong khi Windows 11 sẽ tự động kích hoạt lại trên cùng một phần cứng, các phần mềm khác có thể yêu cầu kích hoạt thủ công. Nếu bạn có phần mềm không phải dạng đăng ký mà yêu cầu khóa sản phẩm, hãy thu thập chúng trước khi cài đặt sạch. Những phần mềm phổ biến bao gồm:
- Microsoft Office (phiên bản không đăng ký)
- Các ứng dụng Adobe Creative Suite
- Phần mềm diệt virus
- Bất kỳ phần mềm đã mua nào yêu cầu kích hoạt
Magical Jelly Bean Keyfinder là một ứng dụng miễn phí có thể giúp bạn tìm lại các khóa sản phẩm này.
Ghi Lại Danh Sách Ứng Dụng Đã Cài Đặt
Trước khi xóa hệ thống, hãy tạo một danh sách tất cả các chương trình đã cài đặt. Việc có danh sách này sẽ giúp bạn dễ dàng cài đặt lại các ứng dụng của mình sau khi cài đặt lại hệ điều hành mà không bỏ lỡ bất kỳ điều gì quan trọng.
Bạn có thể dễ dàng tạo danh sách này bằng một công cụ của bên thứ ba miễn phí. Tải xuống UninstallView từ NirSoft để xem tất cả các ứng dụng đã cài đặt trên PC của bạn. Sau khi mở, vào View (Xem) > HTML Report – All Items (Báo cáo HTML – Tất cả các mục) để xuất một danh sách đầy đủ. Lưu tệp này vào ổ USB hoặc tài khoản lưu trữ đám mây.
Sau đó, bạn có thể sử dụng danh sách để cài đặt lại các ứng dụng Windows nhanh chóng bằng lệnh Winget hoặc truy cập Ninite để tạo trình cài đặt tùy chỉnh cho phần mềm phổ biến.
III. Chuẩn Bị Phương Tiện và File Cài Đặt
Với các bản sao lưu đã hoàn tất và thông tin quan trọng đã được ghi lại, đã đến lúc chuẩn bị phương tiện cài đặt và tải xuống các tệp cần thiết.
Tạo Bộ Cài Đặt Windows 11
Bộ cài đặt của bạn là một ổ USB khởi động chứa Windows 11, cho phép bạn cài đặt hệ điều hành từ đầu. Bạn sẽ cần điều này để thực hiện cài đặt sạch, vì bạn sẽ xóa bản cài đặt Windows hiện tại của mình.
Bạn có thể tạo ổ USB cài đặt Windows 11 có khả năng khởi động bằng hai phương pháp chính. Cách dễ nhất là sử dụng Microsoft’s Media Creation Tool, công cụ này tự động tải xuống phiên bản Windows 11 mới nhất. Nếu bạn muốn một cái gì đó nâng cao hơn, hãy thử Rufus, công cụ này cung cấp nhiều tùy chọn và kiểm soát hơn đối với quá trình cài đặt.
Công cụ Media Creation Tool của Microsoft để tạo USB cài đặt Windows 11
Tải Xuống Driver Thiết Yếu
Mặc dù Windows 11 bao gồm các driver cơ bản, việc tải xuống các phiên bản mới nhất từ trước giúp ngăn ngừa các vấn đề kết nối sau khi cài đặt. Windows thường cài đặt các driver chung hoạt động được nhưng có thể không cung cấp hiệu suất tốt nhất.
Việc tải xuống các driver card đồ họa mới nhất đặc biệt quan trọng ở đây. Các driver mới nhất có thể cải thiện đáng kể hiệu suất chơi game và chất lượng hiển thị so với các driver chung mà Windows tự động cài đặt. Hãy tải xuống các driver quan trọng này từ trang web của nhà sản xuất máy tính của bạn hoặc nhà sản xuất linh kiện:
- Driver bộ điều hợp mạng (Network adapter drivers)
- Driver đồ họa: để có hiệu suất tốt nhất, hãy tải các driver đồ họa mới nhất từ NVIDIA, AMD hoặc Intel
Chuẩn Bị Các Tệp Cần Thiết Sau Cài Đặt
Tạo một thư mục Post-Install (Sau cài đặt) trên ổ USB chứa:
- Bộ cài đặt trình duyệt web yêu thích của bạn
- Bộ cài đặt phần mềm diệt virus của bạn, nếu bạn sử dụng thứ gì đó khác ngoài Microsoft Defender
- Bộ cài đặt các ứng dụng thiết yếu bạn sử dụng hàng ngày (hãy cân nhắc sử dụng Ninite để tạo trình cài đặt tùy chỉnh hoặc chuẩn bị tập lệnh Winget)
- Bản sao lưu dấu trang và mật khẩu trình duyệt của bạn
- Bất kỳ phông chữ hoặc chủ đề tùy chỉnh nào bạn đã cài đặt
Việc chuẩn bị này giúp tăng tốc đáng kể quá trình thiết lập sau khi cài đặt Windows.
IV. Những Bước Cuối Cùng Trước Khi Cài Đặt
Những bước cuối cùng này giúp ngăn ngừa các vấn đề cài đặt phổ biến và đảm bảo quá trình chuyển đổi suôn sẻ sang hệ thống Windows 11 mới của bạn.
Đăng Xuất Khỏi Tất Cả Tài Khoản Trực Tuyến
Để tránh các vấn đề kích hoạt và đồng bộ hóa, hãy đăng xuất khỏi tất cả các ứng dụng và tài khoản trực tuyến. Một số dịch vụ giới hạn số lượng thiết bị bạn có thể sử dụng đồng thời, vì vậy việc đăng xuất đúng cách đảm bảo bạn sẽ không gặp phải các giới hạn này trên bản cài đặt mới của mình. Đặc biệt, hãy cân nhắc:
- Các ứng dụng Microsoft Store
- Các ứng dụng Adobe Creative Cloud
- Steam và các nền tảng chơi game khác
- Các ứng dụng lưu trữ đám mây
- Bất kỳ phần mềm nào khác có giới hạn thiết bị
Đảm Bảo Kết Nối Internet Ổn Định
Đảm bảo bạn có kết nối internet ổn định sẵn sàng. Windows 11 yêu cầu truy cập internet trong quá trình cài đặt để:
- Tải xuống các bản cập nhật quan trọng
- Kích hoạt Windows
- Cài đặt driver thông qua Windows Update
- Đăng nhập vào tài khoản Microsoft của bạn
Giữ Điện Thoại Bên Cạnh Cho Xác Thực 2 Yếu Tố
Xác thực hai yếu tố đã trở thành tiêu chuẩn cho nhiều dịch vụ. Trong quá trình cài đặt sạch, bạn có thể cần:
- Nhận mã xác minh SMS
- Phê duyệt các lần đăng nhập thông qua ứng dụng xác thực
- Truy cập mã dự phòng được lưu trữ trên điện thoại của bạn
V. Danh Sách Kiểm Tra Cuối Cùng: Sẵn Sàng Cho Quá Trình Cài Đặt
Trước khi bắt đầu cài đặt:
- Xác minh rằng tất cả dữ liệu quan trọng đã được sao lưu
- Xác nhận các tệp sao lưu có thể truy cập được trên phương tiện ngoài
- Kiểm tra xem bạn có thể khởi động từ USB cài đặt của mình không
- Kiểm tra kỹ lưỡng xem bạn có tất cả mật khẩu và khóa khôi phục cần thiết không
- Hãy thực hiện việc này khi bạn không bận rộn, vì bạn có thể cần vài giờ để hoàn thành toàn bộ quá trình
Sau khi hoàn tất cài đặt sạch, hãy lưu ngay khóa khôi phục BitLocker mới của bạn. Bản cài đặt mới sẽ tạo ra các khóa mã hóa mới, làm cho khóa khôi phục cũ của bạn trở nên vô dụng.
Cài đặt sạch Windows 11 là một cách tuyệt vời để cải thiện hiệu suất và sự ổn định của PC của bạn. Dành thời gian chuẩn bị đúng cách sẽ biến một trải nghiệm có thể căng thẳng thành một tác vụ bảo trì đơn giản. Bạn sẽ cảm ơn chính mình trong tương lai vì nỗ lực bổ sung này khi mọi thứ hoạt động hoàn hảo trên hệ thống mới được cài đặt của bạn.
