Là một người yêu thích đọc sách tự lực, tôi thường xuyên cảm thấy thất vọng khi những bài học giá trị từ sách nhanh chóng rơi vào quên lãng. Kiến thức đó dường như không thực sự “biến đổi” cuộc sống như đã hứa hẹn. Lấy cảm hứng từ một chia sẻ trên Reddit, tôi đã thử sử dụng ChatGPT để biến những đoạn highlight (ghi chú nổi bật) trong sách của mình thành một cuốn sổ tay thực hành cá nhân, chứa đựng các câu hỏi phản tư, dự án nhỏ và kế hoạch hành động cụ thể.
Quá trình này không chỉ giúp tôi ghi nhớ kiến thức tốt hơn mà còn biến việc đọc sách thành một trải nghiệm chủ động, có tính ứng dụng cao. Đây là cách bạn có thể thực hiện để tạo sổ tay hành động với ChatGPT, tối ưu hóa quá trình tiếp thu và ứng dụng tri thức.
1. Chọn Sách và Tóm Tắt Nội Dung
Lời khuyên trên Reddit gợi ý rằng việc trực tiếp sử dụng các sổ tay thực hành (workbook) đã xuất bản có thể hiệu quả hơn là chỉ đọc sách để chuyển đổi kiến thức thành hành động. Dựa trên ý tưởng này, tôi đã tận dụng ChatGPT để biến những ghi chú nổi bật của mình thành một cuốn sổ tay cá nhân bao gồm các câu hỏi gợi mở, mini-project, và phương pháp theo dõi thói quen đơn giản.
Bạn có thể bắt đầu với một cuốn sách tự lực mà bạn yêu thích và đã để lại ấn tượng mạnh mẽ. Chắc chắn có nhiều cuốn sách mà bạn đã highlight nhưng chưa bao giờ thực sự hành động theo. Tôi đã chọn cuốn “Atomic Habits” (Thói Quen Nguyên Tử) của James Clear. Đây là một cuốn sách đầy ắp những ý tưởng thực tế, nhưng giống như nhiều độc giả khác, tôi chưa bao giờ thực sự thực hiện được ngoài một vài thói quen ban đầu.
Để bắt đầu, tôi tóm tắt mỗi chương trong vài gạch đầu dòng ngắn gọn. Tôi không cố gắng ghi lại mọi chi tiết, chỉ những phần thực sự nổi bật với tôi. Nếu bạn đang sử dụng các công cụ để ghi chú và tổ chức ghi chú từ sách (như Logseq), hãy xuất các đoạn highlight của bạn. Kindle và Readwise đều cung cấp các tính năng highlight và xuất ghi chú dễ dàng. Nếu là sách giấy, bạn có thể lật giở và thu thập các trích dẫn quan trọng bằng tay.
Hãy thử câu lệnh ChatGPT sau để xem cách nó sàng lọc các highlight của bạn. Dán (hoặc đính kèm) các highlight vào ChatGPT và nhập:
Summarize my highlights into 3 takeaways per chapter.
(Tóm tắt các highlight của tôi thành 3 bài học chính cho mỗi chương.)
Hãy tập trung vào những gì thực sự thôi thúc bạn. Bạn không cần phải bao quát toàn bộ cuốn sách để thu được lợi ích. Đôi khi, chỉ một chương cũng đủ để khơi dậy sự thay đổi.
2. Trích Xuất Bài Học và Thông Điệp Chính
Tôi luôn giữ các ghi chú sách của mình được tổ chức gọn gàng. Nhờ đó, việc nhập chúng vào ChatGPT dưới một dự án cụ thể và trích xuất các bài học chính trở nên dễ dàng hơn. Dưới đây là một ảnh chụp nhanh từ ghi chú của tôi về “Atomic Habits”.
Ghi chú sách "Atomic Habits" về các bài học chính
Tôi tìm kiếm những ý tưởng mà tôi có thể hành động. Một trong số đó từ “Atomic Habits” là cốt lõi của cuốn sách:
You don’t rise to the level of your goals. You fall to the level of your systems.
(Bạn không vươn tới mức độ mục tiêu của mình. Bạn rơi xuống mức độ hệ thống của mình.)
Câu nói này đã trở thành nền tảng cho một trang bài tập đầy đủ. Tôi yêu cầu ChatGPT phân tích nó và đề xuất các hành động thực tế. Nó đã cung cấp cho tôi các câu hỏi phản tư, một danh sách kiểm tra thói quen, và thậm chí là một thử thách xây dựng hệ thống trong 3 ngày.
Hãy tìm kiếm những ý tưởng có tính khái quát, áp dụng được cho toàn bộ cuốn sách. Đây giống như những lối tắt giúp bạn đi thẳng vào vấn đề, bỏ qua những phần không cần thiết. Thử ý tưởng câu lệnh này:
Based on this quote, what are 3 ways I can apply it to my daily habits?
(Dựa trên câu trích dẫn này, có 3 cách nào tôi có thể áp dụng nó vào thói quen hàng ngày của mình?)
Giao diện ChatGPT với câu lệnh trích xuất ý chính từ sách
Bạn có thể kết hợp các loại bài tập khác nhau. Không phải chương nào cũng cần mọi loại bài tập. Đối với một số loại sách nhất định, bạn cũng có thể tổ chức các bài tập theo chủ đề thay vì theo chương.
3. Lựa Chọn Các Định Dạng Bài Tập
Để giữ cho cuốn sổ tay hấp dẫn, tôi đã đa dạng hóa các loại bài tập. Dưới đây là các định dạng hiệu quả nhất với tôi cho nhiều loại sách khác nhau:
1. Câu hỏi Phản Tư (Reflection Prompts)
Đây là những câu hỏi mở, giúp bạn suy nghĩ sâu sắc. Ví dụ: “Tôi đang cố gắng xây dựng những thói quen nào bằng ý chí thay vì hệ thống?”
2. Dự Án Nhỏ (Mini Projects)
Những kế hoạch hành động ngắn gọn mà bạn có thể hoàn thành trong vài ngày. Ví dụ: “Xây dựng lại thói quen buổi sáng của tôi bằng cách sử dụng một thói quen chỉ mất 2 phút.”
3. Công Cụ Theo Dõi Thói Quen (Habit Trackers)
Các danh sách kiểm tra đơn giản để củng cố sự nhất quán. Hỏi ChatGPT: “Biến ý tưởng này thành công cụ theo dõi thói quen 7 ngày với mục tiêu và các ô kiểm.”
4. Câu Đố và Sơ Đồ Quyết Định (Quizzes and Decision Trees)
Yêu cầu ChatGPT giúp bạn đánh giá các lựa chọn. Ví dụ: “Những tín hiệu hiện tại của tôi đang giúp ích hay cản trở thói quen của tôi?”
5. Câu hỏi Trực Quan Hóa (Visualization Prompts)
Những câu hỏi này khơi dậy động lực và giúp cải thiện mục tiêu bằng các vòng lặp phản hồi. Ví dụ: “Mô tả thói quen hàng ngày của bạn sau 30 ngày kiên trì với thói quen mới.”
Bạn muốn có thêm động lực? Bạn cũng có thể tạo bảng tầm nhìn trong ChatGPT và trực quan hóa các mục tiêu của mình.
4. Thiết Kế Bài Tập Từng Chương
Đối với mỗi chương, tôi chọn một ý tưởng chính và kết hợp nó với một bài tập. Một số chương có thể có câu hỏi phản tư và một công cụ theo dõi. Những chương khác lại phù hợp hơn với thử thách 3 ngày hoặc một câu đố dựa trên tình huống.
Dưới đây là cách tôi đã cấu trúc một phần mẫu từ Chương 3 của “Atomic Habits”:
- Ý chính: Làm cho thói quen của bạn trở nên rõ ràng.
- Phản tư: Những tín hiệu môi trường nào hiện đang kích hoạt thói quen của bạn?
- Thử ngay: Dành 10 phút để điều chỉnh một không gian (bàn làm việc, tủ lạnh, đầu giường) để tạo tín hiệu cho một thói quen tốt hơn.
- Theo dõi: Ghi lại hành vi mới trong 7 ngày và ghi chú những gì đã giúp hoặc cản trở sự nhất quán của bạn. Bạn có thể sử dụng các ứng dụng theo dõi thói quen hoặc hệ thống ghi nhật ký thủ công đơn giản.
Hãy giữ mọi thứ thật đơn giản. Mỗi chương có thể là một trang với định dạng nhất quán: Ý chính, Thử ngay, Phản tư, và Theo dõi.
5. Hoàn Thiện Sổ Tay Của Bạn (Trong Google Docs hoặc Notion)
Khi đã có đủ các bài tập, tôi tổng hợp mọi thứ vào một tài liệu Google Docs. Tôi đã sắp xếp nó thành một mẫu Google Docs có thể tái sử dụng cho hầu hết các loại sách thuộc thể loại tự lực.
- Trang bìa: Phần này không bắt buộc, nhưng bạn có thể thêm tiêu đề sách và tên của mình nếu muốn chia sẻ.
- Ghi chú cá nhân: Một đoạn giới thiệu ngắn giải thích bất kỳ ghi chú cụ thể nào về sách/bài tập trong sổ tay.
- Bài tập từng chương: Mỗi chương là một phần riêng, với bộ câu hỏi và hành động riêng.
- Trang đánh giá tiến độ: Một phần kiểm tra định kỳ sau mỗi vài chương với các câu hỏi như “Điều gì đang hiệu quả?” hoặc “Điều gì vẫn chưa rõ ràng?”
- Phản tư cuối cùng + Kế hoạch hành động
Để dễ đọc hơn, tôi đã sử dụng các tiêu đề, danh sách gạch đầu dòng và các khung ghi chú. Mỗi trang đều ngắn gọn và dễ quét thông tin.
Bạn muốn trợ giúp về định dạng? Hãy hỏi ChatGPT:
Format this into a clean, well-spaced workbook layout for Google Docs.
(Định dạng nội dung này thành một bố cục sổ tay sạch sẽ, có khoảng cách hợp lý cho Google Docs.)
Mẫu sổ tay thực hành tạo bằng Google Docs cho sách self-help
Bạn có thể sử dụng ứng dụng hoặc phương pháp ghi chú yêu thích của mình để tạo sổ tay. Ví dụ, một số mẹo năng suất trong Notion giúp nền tảng này trở thành nơi tuyệt vời cho các sổ tay tự lực của bạn.
Toàn bộ quá trình này đã biến một cuốn sách mà tôi từng đọc và lãng quên thành một bộ công cụ tôi thực sự sử dụng. Hơn thế nữa, tôi đã cá nhân hóa nó. Mỗi bài tập đều đến từ những ghi chú và câu hỏi của riêng tôi, chứ không phải từ ý tưởng của người khác về những gì tôi nên làm.
Nếu bạn có những cuốn sách tự lực đang nằm trên kệ (hoặc trong Kindle), hãy thử phương pháp này. Bắt đầu với một chương. Sử dụng ChatGPT để trích xuất những gì quan trọng và sau đó xây dựng một cái gì đó có thể hành động được từ đó.
