Các ổ cứng NVMe SSD mang lại hiệu suất vượt trội, giúp trải nghiệm điện toán nhanh hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta chưa khai thác hết tiềm năng thực sự của chúng. Chỉ với một vài tinh chỉnh và điều chỉnh cài đặt, ổ cứng SSD của bạn có thể mang lại hiệu suất được cải thiện và tuổi thọ dài hơn. Đừng bỏ lỡ những gì phần cứng của bạn có thể mang lại!
1. Cập Nhật Driver và Firmware NVMe
Driver lỗi thời thường là nguyên nhân thầm lặng “giết chết” hiệu suất của các phần cứng cao cấp. Ổ cứng NVMe của bạn có thể đang hoạt động kém hiệu quả với các driver chung chung, không tận dụng được tối đa khả năng của nó.
Không giống như các ổ đĩa SATA cũ hơn, các ổ NVMe SSD hiện đại đòi hỏi driver chuyên biệt để phát huy toàn bộ tiềm năng. Nhiều người dùng cho rằng Windows tự động cài đặt driver tối ưu, nhưng thực tế không phải lúc nào cũng vậy. Driver mặc định của Microsoft vẫn hoạt động, nhưng chúng thường được thiết kế để tương thích rộng rãi hơn là đạt hiệu suất cao nhất.
Bạn nên kiểm tra xem driver của bộ điều khiển lưu trữ có cần cập nhật trong Trình quản lý Thiết bị (Device Manager) của Windows hay không. Ngoài ra, bạn cũng có thể kiểm tra xem có bản cập nhật firmware nào cho ổ NVMe của mình không. Để thực hiện điều này, bạn cần truy cập trang web của nhà sản xuất SSD.
Bộ điều khiển lưu trữ NVMe được tô sáng trong Trình quản lý Thiết bị Windows để kiểm tra driver.
Các công ty như Samsung, Western Digital và Crucial thường xuyên phát hành firmware và driver được tối ưu hóa, có thể cải thiện tốc độ đọc và ghi, đồng thời giảm độ trễ. Các bản cập nhật này cũng thường khắc phục các lỗi gây ra hiệu suất không nhất quán.
Quá trình cài đặt thường khá đơn giản – chỉ cần tải gói cài đặt, chạy trình cài đặt và khởi động lại máy tính. Một số nhà sản xuất còn cung cấp phần mềm quản lý SSD riêng, tự động xử lý các bản cập nhật driver. Các công cụ này rất đáng để cài đặt vì chúng sẽ thông báo cho bạn khi có các tối ưu hóa mới.
Đừng mong đợi những phép màu chỉ từ việc cập nhật driver và firmware, nhưng đây là một trong những bước cơ bản và cần thiết trong bất kỳ quy trình tối ưu NVMe nào.
2. Đảm Bảo NVMe Chạy Đúng Chế Độ PCIe
Ổ cứng NVMe của bạn sẽ không thể hoạt động gần với tốc độ quảng cáo nếu nó đang chạy ở chế độ PCIe không chính xác. Điều này có thể xảy ra khi một ổ đĩa PCIe 4.0 đang hoạt động ở tốc độ PCIe 3.0 mà bạn không hề hay biết.
Đầu tiên, hãy kiểm tra các khe cắm NVMe trên bo mạch chủ của bạn và xem liệu chúng có hỗ trợ cùng thế hệ với ổ đĩa của bạn hay không. Sự khác biệt về tốc độ giữa PCIe 4.0 và PCIe 5.0 là rất đáng kể, và việc chạy ổ đĩa của bạn trong một khe cắm thế hệ thấp hơn sẽ giới hạn nghiêm trọng hiệu suất.
Để xác minh chế độ hoạt động hiện tại của ổ đĩa, hãy tải xuống CrystalDiskInfo và kiểm tra trường “Transfer Mode”. Nếu ổ đĩa Gen4 của bạn hiển thị “PCIe 3.0 x4” thay vì “PCIe 4.0 x4”, bạn đang bỏ lỡ một phần lớn hiệu suất. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm BIOS lỗi thời, sử dụng khe cắm bo mạch chủ sai, hoặc cài đặt BIOS không chính xác.
Thông tin chế độ PCIe của ổ cứng NVMe SSD được hiển thị trong CrystalDiskInfo.
Đừng nhầm lẫn CrystalDiskInfo với CrystalDiskMark. CrystalDiskInfo hiển thị tình trạng ổ đĩa và thông tin kết nối (bao gồm chế độ PCIe), trong khi CrystalDiskMark là một công cụ benchmark được sử dụng để đo tốc độ đọc và ghi thực tế. Tuy nhiên, bạn sẽ cần cả hai công cụ này để có cái nhìn toàn diện về trạng thái và hiệu suất của ổ cứng NVMe của mình.
3. Kích Hoạt TRIM Để Duy Trì Hiệu Suất Ổ Cứng
TRIM là một trong những tính năng quan trọng mà nhiều người bỏ qua, nhưng nó lại cần thiết để duy trì hiệu suất của ổ NVMe theo thời gian. Nếu không có TRIM, ổ đĩa của bạn sẽ dần dần chậm lại khi nó đầy dữ liệu, ngay cả dữ liệu bạn đã “xóa” về mặt kỹ thuật.
Không giống như ổ cứng truyền thống (HDD), ổ đĩa NVMe không thể đơn giản ghi đè lên dữ liệu hiện có. Chúng cần xóa các ô nhớ trước khi ghi dữ liệu mới, điều này tạo ra một “chi phí” xử lý. TRIM giải quyết vấn đề này bằng cách thông báo cho ổ đĩa biết khối dữ liệu nào không còn được sử dụng, cho phép nó dọn dẹp trong thời gian rảnh rỗi thay vì khi bạn đang tích cực cố gắng lưu tệp.
Kích hoạt TRIM cũng có thể giúp ngăn SSD của bạn chết yểu. May mắn thay, Windows 10 và 11 thường bật TRIM theo mặc định, nhưng việc xác minh lại luôn là điều đáng giá.
Khi TRIM hoạt động, các tệp đã xóa trở nên khó (thường là không thể) khôi phục. Điều này có lợi cho bảo mật, nhưng không lý tưởng nếu bạn vô tình xóa các tệp quan trọng.
Dưới đây là cách kiểm tra và kích hoạt TRIM:
- Mở Command Prompt với quyền quản trị viên bằng cách tìm kiếm “cmd” trong menu Start.
- Nhấp chuột phải vào ứng dụng và chọn Run as administrator.
- Gõ fsutil behavior query DisableDeleteNotify và nhấn Enter.
- Nếu kết quả là “DisableDeleteNotify = 0”, có nghĩa là TRIM đã được bật. Nếu hiển thị “DisableDeleteNotify = 1”, TRIM đang bị tắt.
- Nếu TRIM bị tắt, hãy gõ fsutil behavior set DisableDeleteNotify 0 trong cùng cửa sổ Command Prompt với quyền quản trị viên để kích hoạt.
Giao diện Command Prompt đang chạy lệnh kiểm tra trạng thái TRIM trên Windows.
Bạn không cần phải chạy lệnh TRIM thủ công theo lịch trình, vì Windows sẽ xử lý điều này trong nền. Nhưng nếu bạn thường xuyên truyền tải các tệp lớn hoặc chạy các ứng dụng yêu cầu nhiều thao tác đĩa, ổ đĩa của bạn có thể hưởng lợi từ các hoạt động TRIM thường xuyên hơn.
4. Điều Chỉnh Các Cài Đặt Windows Quan Trọng
Bản thân Windows cũng có một số cài đặt có thể ảnh hưởng đến hiệu suất của ổ NVMe. Thành thật mà nói, những tinh chỉnh Windows này sẽ không biến ổ NVMe của bạn trở nên nhanh hơn đáng kể. Lợi ích về hiệu suất là rất nhỏ so với các phương pháp khác. Tuy nhiên, những tối ưu hóa này vẫn đáng để thực hiện để đạt được hiệu suất tối đa từ ổ đĩa.
Đầu tiên, hãy kiểm tra Windows Search Indexer, vì nó có thể là một gánh nặng về hiệu suất. Mặc dù hữu ích để nhanh chóng tìm thấy tệp, nhưng nó liên tục ghi vào SSD của bạn, điều này có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ và hiệu suất. Bạn có thể vô hiệu hóa Windows Search Indexer, đặc biệt nếu nó chỉ dành cho các trò chơi hoặc ứng dụng, điều này có thể giải phóng tài nguyên và giảm hao mòn không cần thiết.
Tùy chọn lập chỉ mục tìm kiếm Windows trong cài đặt hệ thống.
Ngoài ra, bạn có thể muốn điều chỉnh Chế độ nguồn điện (Windows power plan) vì nó thường được đặt mặc định là “Balanced” (Cân bằng). Chế độ này sẽ điều tiết hiệu suất để tiết kiệm năng lượng, điều không mong muốn đối với một PC để bàn sử dụng NVMe hiệu suất cao. Chuyển sang “High Performance” (Hiệu suất cao) sẽ loại bỏ những hạn chế này, cho phép ổ đĩa của bạn hoạt động ở tốc độ tối đa mà không bị điều tiết ngẫu nhiên.
Cài đặt bộ nhớ ảo (Virtual memory), đặc biệt là tệp Pagefile.sys, cũng đáng được chú ý. Ngay cả khi có 16GB RAM trở lên, Windows vẫn tạo một tệp phân trang trên ổ đĩa hệ thống của bạn. Bạn có thể đặt lại bộ nhớ ảo của Windows bằng cách di chuyển nó sang ổ đĩa phụ (nếu có), hoặc điều chỉnh kích thước hợp lý có thể ngăn ổ NVMe của bạn lãng phí chu kỳ ghi vào dữ liệu tạm thời.
Đối với những người cảm thấy thoải mái với các tinh chỉnh nâng cao, Windows Registry chứa một số tối ưu hóa dành riêng cho NVMe. Việc điều chỉnh các tham số liên quan đến lưu trữ, như thời gian chờ NVMe và xếp hàng lệnh, có thể mang lại cải thiện hiệu suất. Tuy nhiên, hãy tiến hành cẩn thận và luôn sao lưu registry trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào.
Các tham số điều khiển liên quan đến lưu trữ trong Windows Registry Editor.
5. Theo Dõi Nhiệt Độ NVMe Để Tránh Giảm Tốc (Throttling)
Ổ đĩa NVMe hoạt động rất nóng – nóng hơn nhiều so với các đối tác SATA của chúng – và nhiệt độ quá cao sẽ làm giảm cả hiệu suất và tuổi thọ. Khi ổ đĩa của bạn đạt khoảng 70°C (158°F), nó sẽ bắt đầu giảm tốc độ để ngăn ngừa hư hỏng, điều này làm mất đi mục đích của việc sở hữu bộ lưu trữ hiệu suất cao ngay từ đầu.
Theo kinh nghiệm, nhiệt độ của các ổ NVMe PCIe 4.0 có thể tăng đột biến trong quá trình truyền tải tệp nặng, dẫn đến hiện tượng giảm tốc. Điều này xảy ra tự động mà không có bất kỳ cảnh báo nào. Các công cụ như HWiNFO64 hoặc CrystalDiskInfo (đã đề cập ở trên) cung cấp khả năng giám sát nhiệt độ theo thời gian thực, cho phép bạn phát hiện những vấn đề này trước khi chúng ảnh hưởng đến hiệu suất.
Tải xuống: HWiNFO64 (Miễn phí)
Giải pháp đơn giản nhất là thêm một Tản nhiệt M.2 NVMe (M.2 NVMe Heatsink) vào ổ NVMe của bạn. Các phụ kiện không quá đắt này giúp cải thiện khả năng tản nhiệt, và các ổ NVMe SSD nhanh hơn thường đi kèm với tản nhiệt. Nhưng nếu bạn đang sử dụng máy tính xách tay và không thể thêm tản nhiệt, hãy cân nhắc cải thiện luồng khí chung hoặc sử dụng đế tản nhiệt.
6. Chạy Công Cụ Benchmark Để Xác Minh Cải Thiện
Kết quả tốc độ đọc và ghi của ổ cứng NVMe hiển thị trong CrystalDiskMark.
Sau khi thực hiện tất cả các tối ưu hóa này, bạn cần xác minh rằng chúng thực sự tạo ra sự khác biệt. CrystalDiskMark là công cụ chuyên dùng để kiểm tra tốc độ và hiệu suất NVMe. Nó đơn giản và cung cấp các chỉ số toàn diện cho tốc độ đọc và ghi tuần tự (sequential) và ngẫu nhiên (random), trong đó tốc độ ngẫu nhiên quan trọng hơn đối với các tác vụ hàng ngày. Hãy chạy công cụ này trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào để thiết lập một đường cơ sở, sau đó chạy lại sau mỗi lần tối ưu hóa lớn để theo dõi những cải thiện.
Kiểm tra “SEQ1M” đo tốc độ đọc và ghi tuần tự với các tệp lớn – điều này quan trọng khi truyền tải phim hoặc các bộ dữ liệu lớn. Trong khi đó, các kiểm tra “RND4K” đo tốc độ ổ đĩa xử lý dữ liệu nhỏ, ngẫu nhiên nhanh như thế nào – điều quan trọng nhất khi khởi động Windows hoặc chạy ứng dụng.
Mặt khác, các giá trị “Q” và “T” lần lượt biểu thị độ sâu hàng đợi (queue depth) và số lượng luồng (thread count). Các con số cao hơn mô phỏng khối lượng công việc nặng hơn, chẳng hạn như chỉnh sửa video, trong khi Q1T1 đại diện cho các tác vụ hàng ngày như duyệt web.
Đừng quá bận tâm về những biến động nhỏ, vì kết quả benchmark có thể dao động 5% giữa các lần chạy. Hãy tìm kiếm những cải thiện nhất quán và đáng kể trên nhiều bài kiểm tra để xác nhận rằng các tối ưu hóa của bạn đang hoạt động.
Tối ưu hóa ổ NVMe SSD của bạn không chỉ là việc theo đuổi các con số benchmark; mà còn là việc đảm bảo bạn nhận được đúng giá trị với những gì bạn đã chi trả. Hãy áp dụng các tinh chỉnh này, và bạn rất có thể sẽ thấy những cải thiện đáng chú ý trong các tác vụ hàng ngày. Máy tính của bạn sẽ cảm thấy phản hồi nhanh hơn, các tệp sẽ được truyền tải nhanh hơn, và thậm chí bạn có thể kéo dài tuổi thọ của ổ đĩa trong quá trình này.
